Дуровни ҳайратлантира олган ва Telegram’ни ўзбек тилида «гапиртирган» тадбиркор: Тимур Бакиев билан суҳбат

CEO ClickME ва Social Active бош директори Тимур Бакиев Kun.uz билан суҳбатда Telegram’дан фойдаланадиган 25 млн ўзбекистонликлар, балиқдан дамланган палов тановул қилган Павел Дуров ва Telegram’да рекламаларнинг оммалашиши сабаблари ҳақида гапириб берди.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Бакиевнинг компанияси Telegram билан расмий шартнома имзолаган ва ўзбек тилида реклама жойлаш учун Telegram ADS платформаси орқали эксклюзив лицензия олган Ўзбекистондаги биринчи ва ягона компания.

«МДҲда тўғридан тўғри шартномага эга бўлган атиги бешта компания бор, олтинчиси бизники, яъни иккитаси Украинада, учтаси Россияда ва биттаси Ўзбекистонда. Дастлаб платформа рус тилида ишлай бошлади ва Telegram каналлари тил бўйича ажратилди. Агар канал рус тилида юритилса, у рус тили деб ҳисобланган. Ўзбекистонда ўзбек каналларидан ташқари рус тилидаги каналлар ҳам бор. Шу сабабли, у ерда Россия брендларининг рекламалари пайдо бўла бошлади, чунки Telegram автоматик тарзда бу Россиями ёки Ўзбекистон, фарқлай олмади. Шу боис, биз Россия агентликларидан бири билан келишиб, рус тилидаги ўзбек каналларида реклама жойлаштириш учун агентлик шартномасини имзоладик.

Бироз ишлаганимиздан сўнг худди ҳозиргидек эсимда, пайшанба куни, тахминан соат тўртларда эди. Менга Россиядан қўнғироқ қилишди: «Тимур, Telegram ўзбек тилида реклама беришни режалаштирмоқда. Илтимос, бизга 10 минг евролик 3-4 та мижоз топинг, уларда реклама қилишни синаб кўришимиз мумкин». Мен: «Хўп, кўриб чиқаман. Гаплашамиз». Гўшакни қўйиб, ёрдамчимга қўнғироқ қилдим ва Дубайга чипта кераклигини айтдим. Ўшанда виза ҳам талаб қилинарди, ҳозир БААга визасиз учишимиз мумкин, у пайтда эса йўқ эди. Менга чипта сотиб олишди ва тушундимки, жума эрталаб учишим керак, лекин ҳали виза олишим зарур. Хуллас, биз буни уддаладик, у ерда кўп воқеалар содир бўлди.

Эрта тонгда самолётга ўтирдим, соат ўн бирда Дубайга етиб келдим. Қарасам, Дубайда дам олиш куни, Муҳаммад алайҳиссаломнинг туғилган куни экан. Ҳамма жой ёпиқ, байрам, ҳеч нарса ишламаяпти. Идорага йўл олдим. Одамлар у ёқ бу ёққа юришарди. Йигитлардан сўрадим: «Менга Telegram керак, Telegram билан учрашишим зарур». Шунда одамлардан бири: «Кел, мен сен билан алоқани улашаман», деди. Мен фақат ким билан учрашишим кераклигини билардим. Иля Перекопский, Telegram’нинг вице-президенти, у реклама фаолияти ва молия учун масъул. Менга унинг фойдаланувчи номини беришди ва: «Ёз, жавоб берса беради, бермаса йўқ», дейишди. Ёздим ва у жавоб берди. «Келинг, душанба куни учрашамиз», деди. Аслида 20 дақиқалик учрашув ҳақида келишган эдик, лекин учрашувимиз бир ярим соат давом этди ва мен шартнома билан қайтдим. Шундай қилиб, ҳамкорлик ўрнатилди. Бундан ташқари, биз дарҳол лотин алифбосида ҳам ишлашни сўрадик, чунки кирилл ва лотин ёзувлари мавжуд. Бу муҳим жиҳат. Шундан сўнг биз ажратишни бошладик: уларни ҳудудий жиҳатдан фарқлаш мумкин бўлиши учун Telegram’га каналлар рўйхатини юбора бошладик. Шу тариқа Telegram билан бирга бир ярим мингдан ортиқ канал Ўзбекистонга тегишли эканини белгилаб чиқдик.

KUN.UZ билан ҳамкорлик

Ўн йил олдин, Telegram ўзбек фойдаланувчиларининг эътиборини эндигина жалб қила бошлаганида, буни эътироф этиш керак, KUN.UZ доимо биринчилардан бўлган. Улар мени ўзига жалб қилган ва ҳайратга солган, доимо янги форматлар ва тенденцияларни қўллаган, KUN.UZ ҳар доим пешқадамлардан бўлган. Аслида, Telegram-каналларини очиш имконияти пайдо бўлганидан олти ой ўтгач, каналлар жуда тез ривожлана бошлади. Ўшанда биз атиги 20 та Telegram-каналидан бошлагандик. KUN.UZ эса ўша пайтнинг ўзидаёқ энг йирик канал эди, унда бор-йўғи 50 минг обуначи бор эди. Ҳозир эса бу сон миллиондан ошиб кетди. Шунга кўра, мен ҳам Kun.uz’га бордим, асосчилари билан танишдим. «Исмим Тимур, Telegram’да пул ишлаб кўрганмисизлар?» деб сўрадим. У менга «йўқ» деди. «Синаб кўришни хоҳлайсизми?» дедим. «Ҳа» деди. Аслида, ҳаммаси шундан бошланди. Бизнинг ишимиз анча ҳамкорликка асосланган эди, чунки биз KUN.UZ Telegram-каналини ривожлантиришга жиддий ёрдам бердик. Яъни биз таҳририят иши билан шуғулланмадик, балки обуначилар бу Telegram-канали ҳақида билиб, унга кириб, обуна бўлишлари учун KUN.UZ’ни бошқа Telegram-каналларда кўп реклама қилдик. Шундай қилиб, биз жуда узоқ вақт, эҳтимол беш йил ёки ундан кўпроқ, жуда яқин ҳамкорликда ишладик.

Telegram асосчиси Павел Дуров

Павел Дуров билан учрашганмиз. Балки ҳаммангиз эшитгандирсиз, катта шов-шув бўлган эди. Ўтган йил ёзда Павел Дуровнинг Ўзбекистонга бир ҳафталик танишув сафари бўлди. Ташриф мақсадларидан бири, масалан, Улуғбек расадхонасини зиёрат қилиш эди. Чунки улар рақамлар одамлари, дастурчилар. Шу боис, улар учун бу жойни кўриш жуда муҳим эди. Мирзо Улуғбек улар чуқур ҳурмат қиладиган олимлардан, математиклардандир. Иккинчи масала, албатта, миллий таомлар. Лекин айтиб қўяй, Павел Дуров фақат балиқ ва сабзавот истеъмол қилади. Яъни у овқатланишда анча қатъий...

Айтганча, ош бор эди. Балиқдан палов тайёрлашди. Улар, албатта, Telegram’нинг Ўзбекистондаги оммалашувидан жуда ҳайратда қолишди. Telegram яратувчилари бу ерда Telegram бунчалик машҳур бўлишини тасаввур ҳам қилмаган экан. Масалан, биз Telegram’да кўплаб савдо акцияларини ўтказамиз. Энг машҳур газланган ичимликлар ишлаб чиқарувчиларидан бири билан ҳамкорликда шишада QR-код жойлаштирдик. У Telegram-ботга олиб боради ва у ерда акцияда қатнашиш мумкин. Буни уларга кўрсатганимда: «Эшитинг, биз бунақасини дунёнинг ҳеч бир мамлакатида кўрмаганмиз!» дейишди. Бундан ташқари, улар Telegram бу ерда кўпчилик учун қанчалик муҳимлигини ўз кўзлари билан кўришди.

Шуни айтишим керакки, Telegram бу маълумотни ҳеч қаерда расман эълон қилмайди. Бунинг бир қанча сабаблари бор. Ушбу маълумотни олишнинг асосий манбаи Павел Дуровнинг шахсий Telegram-канали ҳисобланади. Мен, умуман олганда, ҳаммага унга обуна бўлишни тавсия қиламан. Чунки у ерда баъзан жуда қизиқарли маълумотлар эълон қилинади ва кўплаб ОАВ буни эътибордан четда қолдиради. Ҳозир ундай бўлмаслиги мумкин, лекин илгари айнан шундай эди. Биринчидан, Telegram бутун дунё бўйлаб бир миллиард ноёб фойдаланувчига етди. МАU (Monthly Active Users) кўрсаткичи мавжуд, бу Telegram’дан фойдаланадиган ойлик фаол фойдаланувчилар сони.

Ўзбекистонда оммалашган Telegram

Айтишим мумкинки, Ўзбекистон Telegram’нинг тарқалиши бўйича етакчи ўринлардан бирини эгаллайди. Бизда фойдаланувчилар сони ҳақида маълумот бор, бу бизнинг маълумотларимиз, Telegram’ники эмас. Ўтган йили ойлик фаол фойдаланувчилар сони 20 миллиондан ошгани маълум. Бу Telegram’нинг ўзи айтган рақам, бизнинг маълумотларимизга кўра эса, Ўзбекистонда аллақачон тахминан 25 миллион ноёб фойдаланувчи бор. Хўш, аслида аҳолининг умумий сонига нисбатан, юқорида айтганимдек, Ўзбекистон дунёда етакчилардан бири ҳисобланади. Лекин фойдаланувчилар сони бўйича эмас. Табиийки, Россия бизни тез суръатда ортда қолдирмоқда, чунки ҳозир Россияда, масалан, ижтимоий тармоқларда биз 3-4-5 йилдан бери яшаб келаётган парадигмадаги ўзгаришлар содир бўлмоқда. Айтганча, дарҳол тузатаман: Telegram энди мессенжер эмас, балки кўпроқ ижтимоий тармоқ. Яъни биринчидан, унда ижтимоий тармоқнинг барча хусусиятлари мавжуд - ўзингиз ҳақингизда ёзишингиз, ҳикоялар жойлашингиз, аватарларни ўзгартиришингиз мумкин. Бу Ўзбекистонда ахборот олишнинг асосий манбаи ҳисобланади. Худди Россия мисолидаги каби. Расмий ОАВлар Telegram-каналларига ҳавола қила бошлаганида жуда ҳайрон қолдим. Яъни агар сиз бирор янгилик сайтини очсангиз, бизда ҳам «Telegram-канал маълумотларига кўра...» деган ибораларни кўрасиз. Бу асосан турли ҳодисалар билан боғлиқ, албатта, лекин бу фактнинг ўзи муҳим. Агар Ўрта Осиё ҳақида гапирадиган бўлсак, биз ҳали ҳам фойдаланувчилар сони бўйича етакчимиз. Масалан, Қозоғистон 10 миллион чегарасидан ўтган бўлса-да, у ерда одамлар маълумот олиш учун Instagram’дан фойдаланишади. Мулоқот учун эса энг оммабоп, албатта, WhatsApp эди. Аммо бу тенденция ўзгармоқда. Айтишим мумкинки, Қозоғистондаги деярли барча йирик компаниялар корпоратив иш учун WhatsApp эмас, Telegram'дан фойдаланмоқда. Ҳозирнинг ўзида у ерда тахминан 12 миллион фойдаланувчи бор. Лекин Telegram-каналлар ҳали у қадар оммалашмаган ва ривожланмаган. Ўзбек тили фақат Ўзбекистонда жорий этилган, Қозоғистон, Туркманистон, Тожикистонда йўқ. Нега бошқа мамлакатларда пайдо бўлмайди? Чунки у ерда бу рекламани кўрсатадиган Telegram-каналларнинг етарли аудиторияси йўқ. Асосий омил - каналлар ва улардаги фойдаланувчилар сони, энг муҳими, доимий равишда ўқийдиган фойдаланувчилар сони кўп бўлиши керак. Ўрта Осиё мамлакатларидан Қозоғистон бунга яқинлашмоқда, лекин ҳали етарли аудиторияга эришмаган. Тожикистон, Қирғизистон, Туркманистон каби кичик мамлакатларда Telegram'дан фаол фойдаланилса-да, реклама платформаси ҳали йўқ. Уларнинг тилларида ҳам мавжуд эмас ва менимча, яқин йиллар ичида пайдо бўлиши даргумон, чунки фойдаланувчилар сони жуда кам. Ўзбекистон бу борада яққол етакчи. Ҳозир Telegram Ҳиндистон, БАА ва бошқаларда жуда тез ривожланмоқда. Табиийки, ўсиш бўйича етакчи Россия ҳисобланади. Менинг шахсий фикримча, Telegram бугун Ўзбекистонда сўзсиз етакчига айланди. Ундан турли бизнеслар, жумладан, сайёҳлик ва авиакомпаниялар ўз фаолиятларини тарғиб қилиш учун фойдаланмоқда. Telegram асосий платформа бўлиб, ундан Instagram, YouТube, Facebook ва бошқа ижтимоий тармоқларга ҳаволалар берилади.

Интервюни тўлиқ ҳолда Kun.uz’нинг YouТube каналида кўриш мумкин.