Durovni hayratlantira olgan va Telegram’ni o‘zbek tilida «gapirtirgan» tadbirkor: Timur Bakiyev bilan suhbat

CEO ClickME va Social Active bosh direktori Timur Bakiyev Kun.uz bilan suhbatda Telegram’dan foydalanadigan 25 mln o‘zbekistonliklar, baliqdan damlangan palov tanovul qilgan Pavel Durov va Telegram’da reklamalarning ommalashishi sabablari haqida gapirib berdi.

{Yii::t(}

O'tkazib yuborish 6s

O'tkazib yuborish

Bakiyevning kompaniyasi Telegram bilan rasmiy shartnoma imzolagan va o‘zbek tilida reklama joylash uchun Telegram ADS platformasi orqali eksklyuziv litsenziya olgan O‘zbekistondagi birinchi va yagona kompaniya.

«MDHda to‘g‘ridan to‘g‘ri shartnomaga ega bo‘lgan atigi beshta kompaniya bor, oltinchisi bizniki, ya’ni ikkitasi Ukrainada, uchtasi Rossiyada va bittasi O‘zbekistonda. Dastlab platforma rus tilida ishlay boshladi va Telegram kanallari til bo‘yicha ajratildi. Agar kanal rus tilida yuritilsa, u rus tili deb hisoblangan. O‘zbekistonda o‘zbek kanallaridan tashqari rus tilidagi kanallar ham bor. Shu sababli, u yerda Rossiya brendlarining reklamalari paydo bo‘la boshladi, chunki Telegram avtomatik tarzda bu Rossiyami yoki O‘zbekiston, farqlay olmadi. Shu bois, biz Rossiya agentliklaridan biri bilan kelishib, rus tilidagi o‘zbek kanallarida reklama joylashtirish uchun agentlik shartnomasini imzoladik.

Biroz ishlaganimizdan so‘ng xuddi hozirgidek esimda, payshanba kuni, taxminan soat to‘rtlarda edi. Menga Rossiyadan qo‘ng‘iroq qilishdi: «Timur, Telegram o‘zbek tilida reklama berishni rejalashtirmoqda. Iltimos, bizga 10 ming yevrolik 3-4 ta mijoz toping, ularda reklama qilishni sinab ko‘rishimiz mumkin». Men: «Xo‘p, ko‘rib chiqaman. Gaplashamiz». Go‘shakni qo‘yib, yordamchimga qo‘ng‘iroq qildim va Dubayga chipta kerakligini aytdim. O‘shanda viza ham talab qilinardi, hozir BAAga vizasiz uchishimiz mumkin, u paytda esa yo‘q edi. Menga chipta sotib olishdi va tushundimki, juma ertalab uchishim kerak, lekin hali viza olishim zarur. Xullas, biz buni uddaladik, u yerda ko‘p voqealar sodir bo‘ldi.

Erta tongda samolyotga o‘tirdim, soat o‘n birda Dubayga yetib keldim. Qarasam, Dubayda dam olish kuni, Muhammad alayhissalomning tug‘ilgan kuni ekan. Hamma joy yopiq, bayram, hech narsa ishlamayapti. Idoraga yo‘l oldim. Odamlar u yoq bu yoqqa yurishardi. Yigitlardan so‘radim: «Menga Telegram kerak, Telegram bilan uchrashishim zarur». Shunda odamlardan biri: «Kel, men sen bilan aloqani ulashaman», dedi. Men faqat kim bilan uchrashishim kerakligini bilardim. Ilya Perekopskiy, Telegram’ning vitse-prezidenti, u reklama faoliyati va moliya uchun mas’ul. Menga uning foydalanuvchi nomini berishdi va: «Yoz, javob bersa beradi, bermasa yo‘q», deyishdi. Yozdim va u javob berdi. «Keling, dushanba kuni uchrashamiz», dedi. Aslida 20 daqiqalik uchrashuv haqida kelishgan edik, lekin uchrashuvimiz bir yarim soat davom etdi va men shartnoma bilan qaytdim. Shunday qilib, hamkorlik o‘rnatildi. Bundan tashqari, biz darhol lotin alifbosida ham ishlashni so‘radik, chunki kirill va lotin yozuvlari mavjud. Bu muhim jihat. Shundan so‘ng biz ajratishni boshladik: ularni hududiy jihatdan farqlash mumkin bo‘lishi uchun Telegram’ga kanallar ro‘yxatini yubora boshladik. Shu tariqa Telegram bilan birga bir yarim mingdan ortiq kanal O‘zbekistonga tegishli ekanini belgilab chiqdik.

KUN.UZ bilan hamkorlik

O‘n yil oldin, Telegram o‘zbek foydalanuvchilarining e’tiborini endigina jalb qila boshlaganida, buni e’tirof etish kerak, KUN.UZ doimo birinchilardan bo‘lgan. Ular meni o‘ziga jalb qilgan va hayratga solgan, doimo yangi formatlar va tendensiyalarni qo‘llagan, KUN.UZ har doim peshqadamlardan bo‘lgan. Aslida, Telegram-kanallarini ochish imkoniyati paydo bo‘lganidan olti oy o‘tgach, kanallar juda tez rivojlana boshladi. O‘shanda biz atigi 20 ta Telegram-kanalidan boshlagandik. KUN.UZ esa o‘sha paytning o‘zidayoq eng yirik kanal edi, unda bor-yo‘g‘i 50 ming obunachi bor edi. Hozir esa bu son milliondan oshib ketdi. Shunga ko‘ra, men ham Kun.uz’ga bordim, asoschilari bilan tanishdim. «Ismim Timur, Telegram’da pul ishlab ko‘rganmisizlar?» deb so‘radim. U menga «yo‘q» dedi. «Sinab ko‘rishni xohlaysizmi?» dedim. «Ha» dedi. Aslida, hammasi shundan boshlandi. Bizning ishimiz ancha hamkorlikka asoslangan edi, chunki biz KUN.UZ Telegram-kanalini rivojlantirishga jiddiy yordam berdik. Ya’ni biz tahririyat ishi bilan shug‘ullanmadik, balki obunachilar bu Telegram-kanali haqida bilib, unga kirib, obuna bo‘lishlari uchun KUN.UZ’ni boshqa Telegram-kanallarda ko‘p reklama qildik. Shunday qilib, biz juda uzoq vaqt, ehtimol besh yil yoki undan ko‘proq, juda yaqin hamkorlikda ishladik.

Telegram asoschisi Pavel Durov

Pavel Durov bilan uchrashganmiz. Balki hammangiz eshitgandirsiz, katta shov-shuv bo‘lgan edi. O‘tgan yil yozda Pavel Durovning O‘zbekistonga bir haftalik tanishuv safari bo‘ldi. Tashrif maqsadlaridan biri, masalan, Ulug‘bek rasadxonasini ziyorat qilish edi. Chunki ular raqamlar odamlari, dasturchilar. Shu bois, ular uchun bu joyni ko‘rish juda muhim edi. Mirzo Ulug‘bek ular chuqur hurmat qiladigan olimlardan, matematiklardandir. Ikkinchi masala, albatta, milliy taomlar. Lekin aytib qo‘yay, Pavel Durov faqat baliq va sabzavot iste’mol qiladi. Ya’ni u ovqatlanishda ancha qat’iy...

Aytgancha, osh bor edi. Baliqdan palov tayyorlashdi. Ular, albatta, Telegram’ning O‘zbekistondagi ommalashuvidan juda hayratda qolishdi. Telegram yaratuvchilari bu yerda Telegram bunchalik mashhur bo‘lishini tasavvur ham qilmagan ekan. Masalan, biz Telegram’da ko‘plab savdo aksiyalarini o‘tkazamiz. Eng mashhur gazlangan ichimliklar ishlab chiqaruvchilaridan biri bilan hamkorlikda shishada QR-kod joylashtirdik. U Telegram-botga olib boradi va u yerda aksiyada qatnashish mumkin. Buni ularga ko‘rsatganimda: «Eshiting, biz bunaqasini dunyoning hech bir mamlakatida ko‘rmaganmiz!» deyishdi. Bundan tashqari, ular Telegram bu yerda ko‘pchilik uchun qanchalik muhimligini o‘z ko‘zlari bilan ko‘rishdi.

Shuni aytishim kerakki, Telegram bu ma’lumotni hech qayerda rasman e’lon qilmaydi. Buning bir qancha sabablari bor. Ushbu ma’lumotni olishning asosiy manbai Pavel Durovning shaxsiy Telegram-kanali hisoblanadi. Men, umuman olganda, hammaga unga obuna bo‘lishni tavsiya qilaman. Chunki u yerda ba’zan juda qiziqarli ma’lumotlar e’lon qilinadi va ko‘plab OAV buni e’tibordan chetda qoldiradi. Hozir unday bo‘lmasligi mumkin, lekin ilgari aynan shunday edi. Birinchidan, Telegram butun dunyo bo‘ylab bir milliard noyob foydalanuvchiga yetdi. MAU (Monthly Active Users) ko‘rsatkichi mavjud, bu Telegram’dan foydalanadigan oylik faol foydalanuvchilar soni.

O‘zbekistonda ommalashgan Telegram

Aytishim mumkinki, O‘zbekiston Telegram’ning tarqalishi bo‘yicha yetakchi o‘rinlardan birini egallaydi. Bizda foydalanuvchilar soni haqida ma’lumot bor, bu bizning ma’lumotlarimiz, Telegram’niki emas. O‘tgan yili oylik faol foydalanuvchilar soni 20 milliondan oshgani ma’lum. Bu Telegram’ning o‘zi aytgan raqam, bizning ma’lumotlarimizga ko‘ra esa, O‘zbekistonda allaqachon taxminan 25 million noyob foydalanuvchi bor. Xo‘sh, aslida aholining umumiy soniga nisbatan, yuqorida aytganimdek, O‘zbekiston dunyoda yetakchilardan biri hisoblanadi. Lekin foydalanuvchilar soni bo‘yicha emas. Tabiiyki, Rossiya bizni tez sur’atda ortda qoldirmoqda, chunki hozir Rossiyada, masalan, ijtimoiy tarmoqlarda biz 3-4-5 yildan beri yashab kelayotgan paradigmadagi o‘zgarishlar sodir bo‘lmoqda. Aytgancha, darhol tuzataman: Telegram endi messenjer emas, balki ko‘proq ijtimoiy tarmoq. Ya’ni birinchidan, unda ijtimoiy tarmoqning barcha xususiyatlari mavjud - o‘zingiz haqingizda yozishingiz, hikoyalar joylashingiz, avatarlarni o‘zgartirishingiz mumkin. Bu O‘zbekistonda axborot olishning asosiy manbai hisoblanadi. Xuddi Rossiya misolidagi kabi. Rasmiy OAVlar Telegram-kanallariga havola qila boshlaganida juda hayron qoldim. Ya’ni agar siz biror yangilik saytini ochsangiz, bizda ham «Telegram-kanal ma’lumotlariga ko‘ra...» degan iboralarni ko‘rasiz. Bu asosan turli hodisalar bilan bog‘liq, albatta, lekin bu faktning o‘zi muhim. Agar O‘rta Osiyo haqida gapiradigan bo‘lsak, biz hali ham foydalanuvchilar soni bo‘yicha yetakchimiz. Masalan, Qozog‘iston 10 million chegarasidan o‘tgan bo‘lsa-da, u yerda odamlar ma’lumot olish uchun Instagram’dan foydalanishadi. Muloqot uchun esa eng ommabop, albatta, WhatsApp edi. Ammo bu tendensiya o‘zgarmoqda. Aytishim mumkinki, Qozog‘istondagi deyarli barcha yirik kompaniyalar korporativ ish uchun WhatsApp emas, Telegram'dan foydalanmoqda. Hozirning o‘zida u yerda taxminan 12 million foydalanuvchi bor. Lekin Telegram-kanallar hali u qadar ommalashmagan va rivojlanmagan. O‘zbek tili faqat O‘zbekistonda joriy etilgan, Qozog‘iston, Turkmaniston, Tojikistonda yo‘q. Nega boshqa mamlakatlarda paydo bo‘lmaydi? Chunki u yerda bu reklamani ko‘rsatadigan Telegram-kanallarning yetarli auditoriyasi yo‘q. Asosiy omil - kanallar va ulardagi foydalanuvchilar soni, eng muhimi, doimiy ravishda o‘qiydigan foydalanuvchilar soni ko‘p bo‘lishi kerak. O‘rta Osiyo mamlakatlaridan Qozog‘iston bunga yaqinlashmoqda, lekin hali yetarli auditoriyaga erishmagan. Tojikiston, Qirg‘iziston, Turkmaniston kabi kichik mamlakatlarda Telegram'dan faol foydalanilsa-da, reklama platformasi hali yo‘q. Ularning tillarida ham mavjud emas va menimcha, yaqin yillar ichida paydo bo‘lishi dargumon, chunki foydalanuvchilar soni juda kam. O‘zbekiston bu borada yaqqol yetakchi. Hozir Telegram Hindiston, BAA va boshqalarda juda tez rivojlanmoqda. Tabiiyki, o‘sish bo‘yicha yetakchi Rossiya hisoblanadi. Mening shaxsiy fikrimcha, Telegram bugun O‘zbekistonda so‘zsiz yetakchiga aylandi. Undan turli bizneslar, jumladan, sayyohlik va aviakompaniyalar o‘z faoliyatlarini targ‘ib qilish uchun foydalanmoqda. Telegram asosiy platforma bo‘lib, undan Instagram, YouTube, Facebook va boshqa ijtimoiy tarmoqlarga havolalar beriladi.

Intervyuni to‘liq holda Kun.uz’ning YouTube kanalida ko‘rish mumkin.