AQSh va Rossiya Arktikada faollashdi: Vens Grenlandiyaga bormoqda, Putin Murmanskda forum o‘tkazdi

Murmanskdagi forum chog‘ida Putin Arktikada AQSh bilan hamkorlik qilishga chaqirdi va Vashingtonning Grenlandiyaga bo‘lgan da’volarini mohiyatan qo‘llab-quvvatladi.

«AQShning Grenlandiyani qo‘shib olish rejalari haqida hamma yaxshi biladi. Bilasizmi, bu bir qarashda kimnidir hayron qoldirishi mumkin. Buni Amerikaning yangi ma’muriyatining qandaydir dabdabali bayonoti deb qabul qilish katta xato. Aslo unday emas», – deydi Putin.

Putinning qo‘shimcha qilishicha, «bu rejalar uzoq tarixiy ildizlarga ega va AQSh Arktikada geosiyosiy, harbiy-siyosiy va iqtisodiy manfaatlarni tizimli ravishda ilgari surishda davom etishi aniq». «Aslida AQShda bu kabi reja XIX asrning 60-yillarida paydo bo‘lgan. Amerika ma’muriyati o‘shandayoq Grenlandiya va Islandiyani anneksiya qilish imkoniyatini ko‘rib chiqqan. Ammo bu g‘oya kongressda qo‘llab-quvvatlov olmagan. Grenlandiyaga kelsak, bu aniq ikki davlatga tegishli bo‘lgan va bizga hech qanday aloqasi bo‘lmagan masala», – dedi u.

Putin Arktikadagi xalqaro hamkorlik «yaxshi davrini boshdan kechirmayotgani»ni ta’kidlagan. Biroq, uning so‘zlariga ko‘ra, Rossiya mintaqada teng huquqli hamkorlik tarafdori.

«Biz nafaqat Arktika davlatlari bilan, balki biz kabi sayyoraning barqaror kelajagi uchun mas’uliyatni o‘z zimmasiga olishga tayyor bo‘lgan, uzoq muddatli va muvozanatli qarorlar qabul qila oladigan barcha mamlakatlar bilan hamkorlik qilishga tayyormiz», – deydi Putin.

Bu so‘zlar Donald Tramp Oq uyga kelganidan keyin Rossiya va AQSh o‘rtasidagi munosabatlarning iliqlashuvi fonida yangradi.

Grenlandiya Yevropa Ittifoqi va NATOga a’zo Daniyaga tegishli, shuning uchun Amerikaning bu hududga da’volari Yevropada katta xavotir uyg‘otmoqda.

Shu bilan birga, Putin aytganidek, NATO davlatlari Uzoq Shimolni ehtimoliy mojarolar hududi sifatida ko‘rayotgani va bu sharoitda qo‘shinlarni qo‘llashni mashq qilayotgani Moskvani xavotirga solmoqda.

Xususan, buni NATOning «yangi askarlari» Finlandiya va Shvetsiya amalga oshirmoqda, dedi Rossiya prezidenti.

Putinning so‘zlariga ko‘ra, bunga javoban Rossiya mintaqada o‘z harbiy salohiyatini oshirish niyatida. «Biz mamlakatimiz suverenitetiga tajovuzlarga yo‘l qo‘ymaymiz va o‘z milliy manfaatlarimizni ishonchli himoya qilamiz», – dedi Rossiya rahbari.

Amerikaliklarning provokatsion tashrifi

Bu vaqtda, juma kuni AQSh vitse-prezidenti Jyey Di Vens va uning rafiqasi Usha Grenlandiyadagi Amerika harbiy bazasiga tashrif buyurishadi.

Dastlab, safar AQShning ikkinchi ledisining xususiy tashrifi va madaniy safari sifatida rejalashtirilgandi. U o‘g‘li bilan birga itlar qo‘shilgan aravalar poygasi va boshqa tadbirlarga borishi kerak edi.

Ammo keyin Jyey Di Vens ham oilasiga hamrohlik qilishga qaror qildi.

Delegatsiya tarkibi o‘zgarganidan so‘ng, tashrif dasturi faqat bazaga tashrif buyurish uchun qisqartirildi. Kopenhagenda tashrif formatidagi bu o‘zgarishga Vashington bosimining navbatdagi ko‘rinishi sifatida qaralmoqda.

Amerika delegatsiyasining tashrifi tarixan Daniya qirolligiga tegishli bo‘lgan orol tufayli ikki mamlakat o‘rtasidagi munosabatlar sezilarli darajada yomonlashuvi fonida bo‘lib o‘tmoqda.

Grenlandiya hukumati ham bu tashrifni «noqulay» deb atab, uni orolning ichki siyosatiga aralashishga urinish deb hisoblamoqda.

Grenlandiya bosh vaziri vazifasini bajaruvchi Mute B.Egede buni «provokatsiya» va «kuchni ko‘rsatib qo‘yish» deb atadi va xalqaro hamjamiyatdan faollashishni so‘radi.

«Shunchaki ma’lumot uchun, Grenlandiya hukumati na xususiy, na rasmiy tashriflar uchun hech qanday taklifnoma yubormagan», – dedi Egede.

Oddiy grenlandiyaliklar ham norozilik bildirib, Amerika delegatsiyasi iliq kutib olinmasligiga va’da berishdi.

Trampga Grenlandiya nega kerak?

Donald Tramp o‘zining birinchi prezidentlik muddati oxirida Grenlandiyani sotib olishga urinib ko‘rgandi, ammo Daniya uni sotishdan bosh tortgan – xuddi 80 yil oldin AQSh Kongressi ham bu mavzuni ko‘targanida bo‘lganidek.

Tramp bu g‘oyaga Oq uyga qaytishidan oldin, ammo tahdidlar bilan qaytdi.

Yaqinda BBC rus xizmati muxbiri Aleksey Kalmikov tushuntirganidek, so‘nggi besh yil ichida sayyoradagi eng katta orolning harbiy va iqtisodiy ahamiyati faqat oshdi – global isish, Rossiyaning Ukrainaga qarshi tajovuzkorligi va AQShning asosiy raqibi bo‘lgan Xitoyning harbiy va iqtisodiy mavqeyi kuchayishi tufayli.

Grenlandiya hududining 80 foizdan ortig‘i muz bilan qoplangan bo‘lsa-da, u yerda neft, uran va nodir metallar: neodim, prazeodim, disproziy va terbiy mavjud.

Ular zamonaviy yuqori texnologiyali ishlab chiqarishlar uchun juda muhim, ammo ularning 70 foizdan ortig‘i AQSh 8 yildan beri savdo urushi olib borayotgan Xitoyda qazib olinadi.

Donald Tramp ochiqchasiga Grenlandiya Amerikaga «iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlash uchun» kerakligini aytadi va orol harbiy kuch bilan anneksiya qilinishi ehtimolini istisno etmaydi.