Испанияда Януковичнинг сафдоши отиб кетилди

21 май куни Мадрид чеккасидаги Посуэло-де-Аларкон шаҳарчасида украиналик ҳуқуқшунос Андрей Портнов отиб кетилди — у Олий раданинг собиқ депутати ҳамда собиқ президент Виктор Януковичнинг сафдоши бўлган. Қотиллик мотивлари аниқ эмас. 2000-йиллар бошида Портнов Украина собиқ бош вазири Юлия Тимошенконинг жамоасида бўлган, кейин эса Виктор Януковичнинг ёнига ўтиб, Майдан воқеалари вақтидаги сиёсий инқирозни ҳал этиш бўйича ишчи гуруҳ аъзоси бўлган. 2014 йил февралида Портнов Украинадан Россияга қочиб ўтади. Аммо беш йил ўтиб Киевга қайтади ва Украинанинг собиқ президенти Петро Порошенкога қарши даъво қўзғатишга киришади — унинг аризаларидан бири асосида Порошенкога нисбатан давлатга хиёнат эҳтимоли бўйича тергов очилган. Россиянинг кенг кўламли босқини бошланганидан бир неча ой ўтиб, чақириқ ёшидаги эркакларга тақиқланганига қарамай, Портнов яна бир бор Украинани тарк этади.

51 ёшли Андрей Портнов Мадрид шаҳри чеккасидаги Посуэло-де-Аларконда ўлдирилган, у бу вақтда Америка мактабига болаларни олиб келганди. Испан нашрларига кўра, дарвоза олдида машинага ўтирганида унга қарата бир неча ўқ узилган. El Pais ёзишича, ҳужум қилганлар сони икки ёки уч нафар эди, қотилликдан кейин улар воқеа жойидан яширинган. El Mundo маълумотига кўра, полиция иккита версияни кўриб чиқмоқда: уюшган жиноий гуруҳлар ўртасидаги ҳисоб-китоб ёки сиёсий характердаги ҳужум.

Андрей Портнов 1973 йилда Луҳанскда туғилган, ҳуқуқшуносликка ўқиган ва 1990-йиллар охирида Киевга кўчиб ўтиб, бу ерда Қимматли қоғозлар ва фонд бозори бўйича давлат комиссиясида ишлаган. 2006 йилда Портнов «Юлия Тимошенко блоки» рўйхати асосида Украина Олий радаси депутатига айланган. Тимошенконинг ўзи 2005–2010 йилларда Украина бош вазири лавозимини эгаллаганди. Портнов унинг жамоаси таркибига кирган, кейинроқ унинг сайлов штаби раҳбарига айланган ва судда — жумладан, Украина собиқ президенти Виктор Юшченкога қарши бир неча суд жараёнларида унинг манфаатларини ҳимоя қилган.

2010 йилда Портнов президент лавозимида Юшченконинг ўрнига келган Виктор Янукович жамоасига ўтади. Портнов президент администрацияси раҳбари ўринбосари ва суд-ҳуқуқ ислоҳоти бошқармаси бошлиғи этиб тайинланади. 2014 йилда Майдандаги норозилик намойишлари пайтида у президент маъмурияти раҳбарининг биринчи ўринбосари лавозимига кўтарилган. У Янукович ва адлия вазири Елена Лукаш билан бирга сиёсий инқирозни ҳал қилиш бўйича ишчи гуруҳ таркибига киради. 2014 йил феврал ойида Портнов Украинадан Россияга, кейин эса Австрияга жўнаб кетади. Кейинчалик у интервюда нима учун ишчи гуруҳга кирганини ўзи тушунтира олмаслигини ва бу унинг «катта хатоси» бўлганини айтади. «Антимайданнинг юзи бўлиш вазифаси айнан бизнинг чекимизга тушганди», – деганди Портнов.

Россияда Портнов уч йилга вақтинча яшаш учун рухсатнома олади ва адвокатлик фаолияти билан шуғулланади. Украинада бу вақтда унга нисбатан хизмат мавқейини суиистеъмол қилиш бўйича иш очилган – у Тарас Шевченко номидаги Киев миллий университетида ўқитувчилик маошини ўзлаштиришда гумон қилинган. Унга қидирув эълон қилинади. Шу билан бирга, Европа Иттифоқи Портновнинг активларини бир йилга музлатиб қўяди, аммо у Люксембургдаги судда санкцияларга эътироз билдиришга муваффақ бўлади. Маошни ўзлаштириш айбловларини у қатъиян рад этди. Кейинчалик уни қидириш тўғрисидаги қарор ҳам бекор қилинади. 2019 йилда Портнов Украинага қайтиб келади. «Дўстлар, мен беш йилдан ортиқ ўз мамлакатимда бўлмаганман. Ва бугун Украинани тарк этган минглаб одамларга ишонч сигналини бермоқчиман – қайтиш, қуриш ва тиклаш вақти келди», – деб ёзганди у ўшанда ўз суратига иловада.

Қайтиб келганидан кейинги биринчи интервюсидаёқ Портнов Украинанинг собиқ президенти Петро Порошенкога қарши ариза топширишни ўз мақсади деб атайди ва у «қамалиши»ни айтади. Портнов Давлат тергов бюросига Порошенкони ҳокимиятни эгаллаб олиш, давлатга хиёнат, иқтисодий жиноятлар ва ваколатларни суиистеъмол қилишда айблаб, собиқ президентнинг мол-мулки ва активларини (шу жумладан, хорижда) ҳибсга олишни талаб қилиб, ўнлаб аризалар берган. Натижада Портновнинг Порошенкога қарши баёнотларидан бири бўйича Украина учун фойдали бўлмаган Минск келишувларини имзолаш туфайли эҳтимолий давлатга хиёнат бўйича судгача тергов бошланади. Шу билан бирга, Портнов видеоблогер Анатолий Шарий ва «Страни.ua» бош муҳаррири Игор Гужвага қарши жиноий ишларни ёпишни лобби қилади.

«Лига» нашри ёзишича, Украинага қайтганидан кейин Портновда мамлакатнинг янги президенти Володимир Зеленскийнинг «жамоасига яқин киши имижи» шаклланади. Бундай миш-мишлар тарқалишига Портнов президент офисининг ўша вақтдаги раҳбари Андрей Богдан билан яқиндан таниш бўлгани, Портнов билан алоқадор одамлар Зеленскийнинг сайлов кампаниясини молиялаштиргани асос бўлган. Зеленскийнинг ўзи 2019 йил октябрида «жаноб Портновни танимаслиги» ва «у ўз жамоасидан эмаслиги»ни айтиб чиққан.

2021 йил декабрда, коррупцияга қарши кураш кунида АҚШ Портновни «Магнитский акти» бўйича санкциялар рўйхатига киритади (бу рўйхатга инсон ҳуқуқлари бузилиши ва коррупцияга алоқадор бўлган расмий шахслар киритилган). Бу Портнов пора эвазига «Украина суд ва ҳуқуқ-тартибот идоралари билан кенг алоқалар ўрнатгани» ва ўз таъсир доирасидан фойдаланиб, Украина судларида керакли ҳукмлар чиқарилишига эришгани билан асосланади.

2022 йил март ойида «Схемалар» («Озодлик» радиосининг тадқиқот лойиҳаси) Портнов Москвада Россия ТИВ раҳбари Сергей Лавровга яқин одамлар билан биргаликда элита кўчмас мулкига эгалик қилаётгани ҳақида суриштирув эълон қилганди. 2022 йил июн ойида Портнов ҳарбий хизмат ёшидаги эркаклар учун чекловларга қарамай, Украинадан Карпаторти областидаги ўтказиш пункти орқали хорижга чиқиб кетган.

2024 йил охирида Украинадаги медиа вакиллари Володимир Зеленскийни Портновга қарши санкциялар жорий этиш таклифини Миллий хавфсизлик ва мудофаа кенгашига кўриб чиқиш учун киритишга чақирганди.

Reuters Россиянинг Украинага босқини бошланган 2022 йил февралидан буён ушбу икки мамлакатдан келганлар кўп яшовчи Испанияда россияликлар ва украинлар иштирокида бир неча шов-шувли қотиллик рўй берганини эслатади. Хусусан, 2024 йил февралида Аликанте провинциясида 2023 йилда Ми-8 русумли ҳарбий вертолётни ўғирлаб, Украина томонига ўтиб кетган россиялик ҳарбий учувчи Максим Кузминов отиб кетилганди.