Қатаргейт: Нетаняҳу махсус бўлим томонидан сўроқ қилинган, унинг маслаҳатчилари ҳибсга олинган. Можаро моҳияти нимада?

У Қуддусдаги идорасида ўта оғир жиноятларни тергов қилиш бўлими терговчиларига кўрсатма берган. Улар билан учрашишга улгуриш учун у душанба куни эрталаб Тел-Авивдаги округ судини муддатидан олдин тарк этишга мажбур бўлди, у ерда ўзига коррупция айблови қўйилган бошқа жиноий иш доирасида кўрсатма берганди.

Бироқ, бу жараён энди Қатаргейт – Қатар манфаатларини лобби қилишда бош вазир маслаҳатчиларининг тахминий иштироки бўйича тергов билан солиштирганда енгил машғулотга ўхшайди.

Нетаняҳунинг ўзи бу босқичда терговда гумонланувчи эмас, балки гувоҳ сифатида иштирок этмоқда. Аммо душанба куни полиция унинг икки асосий ёрдамчиси – Жонатан Урих ва Эли Фелдштейнни ҳибсга олди.

Исроилдаги манбаларга кўра, Нетаняҳунинг кўрсатмалари синчковлик билан ўрганилади, шундан сўнг Бош прокуратура бош вазирнинг бу ишдаги мақомини ўзгартириш учун асослар бор-йўқлигини ҳал қилади.

Қатаргейтга нима туртки бўлди?

Тергов ҳукуматнинг Исроил мудофаа армияси ва оммавий ахборот воситалари билан алоқалар бўйича идораси собиқ матбуот котиби Эли Фелдштейн Доҳада рўйхатдан ўтган, Қатар манфаатларини илгари сурувчи халқаро фирма ҳамда Исроил ҳукумати ўртасида кўприк вазифасини ўтаганига шубҳа пайдо бўлганидан кейин бошланган.

Бош прокуратура маълумотларига кўра, у орқали, хусусан, Исроил матбуотида Қатарнинг Исроилдаги имижини яхшилайдиган материаллар тарғиб қилинган. Бундан ташқари, у Қатар бизнес лойиҳаларини Исроил бизнеси учун фойдали кўринишда тақдим этишга ёрдам бергани гумон қилинмоқда.

Тергов версиясига кўра, тез орада схемага бош вазирнинг яна бир юқори мартабали маслаҳатчиси Жонатан Урих жалб қилинган ва уларнинг иккиси ҳам ўз хизматлари учун Доҳадаги фирма вакили бўлган америкалик Жей Футликдан пул олган.

Аввалроқ, март ойида полиция Фелдштейн ва Урихни «чет эл агенти» билан алоқалар, фирибгарлик, пул ювиш ва пора олишда гумонлаб сўроқ қилганди. Ушбу иш билан боғлиқ нозик маълумотларни ошкор қилиш суд томонидан тақиқлангани сабабли, бошқа тафсилотлар номаълум.

Фелдштейнга Исроил мудофаа армиясининг махфий ҳужжатлари сизиб чиқиши билан боғлиқ ҳолда Исроил миллий хавфсизлигига зарар етказиш бўйича айблов қўйилиши таҳдид солмоқда.

Ишга Урих ва Фелдштейн билан бирга Нетаняҳунинг «Ликуд» партияси сайловолди кампаниясининг собиқ бош маслаҳатчиси Исраэл Айнҳорн ҳам жалб этилган.

Суриштирувга Форс кўрфази мамлакатларида катта манфаатларга эга бўлган исроиллик тадбиркор Гил Биргернинг ёзишмалари сабаб бўлди, у Қатар ҳукумати лоббистидан Фелдштейнга пул ўтказишда ёрдам берган.

Бош прокуратура бу маълумотни илиб олиб, суриштирув бошлади, унинг давомида бир нечта журналист ҳам сўроқ қилинди. Улардан бири иш материалларида «иноагентлар» деб аталган қатарлик лоббистлар билан тўғридан тўғри алоқада бўлганликда гумон қилинмоқда.

Times of Israel нашрининг полициядаги манбаларига кўра, тергов айнан Қатарнинг 2022 йил майидан 2024 йил октябригача Нетаняҳунинг атрофидагиларга ўтказилган эҳтимолий тўловларига қаратилган.

Терговга алоқадорлар ишдан бўшатилмоқда

Бинямин Нетаняҳунинг атрофидагилар барча айбловларни рад этмоқда, аммо ҳукуматнинг терговни тўхтатишга уриниш бўйича мисли кўрилмаган ҳаракатлари – бош вазир мухолифларининг шубҳаларини янада кучайтирмоқда.

21 март куни Нетаняҳу «Шин-Бет» аксилразведка хизмати раҳбари Ронен Барни ишдан бўшатди.

Исроил каби давлатда ўта махфий махсус хизмат раҳбарининг ишдан олиниши – жуда жиддий қадам.

Ишонч йўқолгани ва Ҳамаснинг 2023 йил 7 октябрдаги ҳужумини амалга оширишга йўл қўйган «оператив муваффақиятсизлик» – истеъфонинг расмий сабаби сифатида келтирилган.

Аммо Барнинг ўзи ва унинг тарафдорлари бу қарорда сиёсий мотивация борлигини айтиб, айнан «Шин-Бет» бош вазир маслаҳатчиларининг Қатар манфаатларини лобби қилишдаги иштирокини текшираётгани билан боғлиқ деб ҳисобламоқда.

Олий суд Бар бўйича қарорни тўхтатишга буйруқ берди, аммо Нетаняҳу шу кунларда аксилразведка хизматининг янги раҳбари номини эълон қилди.

Терговга алоқадорлардан қутулишга бўлган навбатдаги шов-шувли уриниш – бош прокурор Гали Баҳарав-Миаруни лавозимидан четлаштириш жараёни бошланиши бўлди.

Исроил ҳукумати аъзолари 23 март куни, «Шин-Бет» раҳбари ишдан бўшатилганидан икки кун ўтиб, бош прокурорга ишончсизлик вотумини бир овоздан маъқуллади.

Нетаняҳунинг ўзи овоз беришда иштирок этмади. Манфаатлар тўқнашуви туфайли у ҳуқуқий тизим билан боғлиқ масалаларни муҳокама қилишда иштирок этиш ҳуқуқига эга эмас.

Баҳарав-Миарани лавозимидан четлатиш жараёнига унинг ўрнига  мамлакат адлия вазири Ярив Левин бошчилик қилмоқда.

Айнан Баҳарав-Миара шу йилнинг феврал ойи охирида «Шин-Бет» ва полицияга Қатаргейтни текшириш бўйича топшириқ берганди.