Ҳайит куни қурбон бўлган ғазоликлар, ҳусийчиларга Трампдан таҳдид ва «Толибон»ни легаллаштирмоқчи бўлаётган Россия — кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеалар ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномамизда таништирамиз.

Ғазода ҳайит куни 76 киши ҳалок бўлди

Рамазон ҳайитининг биринчи куни Исроил Ғазода камидан 76 фаластинликни ўлдирди. Хусусан, Хон Юнус шаҳридаги ҳаво ҳужуми пайтида байрам кийимларида ўйнаётган 15 нафар бола ҳалок бўлди. Бу ҳақда Фаластин соғлиқни сақлаш вазирлиги маълум қилди.

Фаластинликлар Рамазон ойини ҳам бомбалашлар остида ўтказишга мажбур бўлди. 18 мартдан бери Ғазога қарши ҳужумлар қайта бошланган ва шундан бери 900 нафардан ортиқ одам нобуд бўлди.

Биргина сўнгги 48 соатда 305 киши турли жароҳатлар билан касалхонага ётқизилган ва 80 нафарининг жасади олиб келинган.

Исроил армияси зарба берган ҳудуд аввал «ҳуманитар хавфсиз зона» деб эълон қилинган эди. Шу билан бирга, Исроил иккинчи босқич музокараларга киришишдан бош тортгани ва босимни кучайтиришни мақсад қилгани қайд этилмоқда.

Бу орада Ғазода яқинда топилган оммавий қабрда 15 нафар инсонпарварлик хизматлари ходимларининг жасадлари аниқланган. Улар 23 март кунги зарбада ҳалок бўлгани айтилмоқда.

Макрон Исроилни ўт очишни тўхтатишга чақирди

Франция президенти Эммануэл Макрон Исроил бош вазири Бинямин Нетаняҳу билан суҳбатдан сўнг Ғазога нисбатан ҳаво ҳужумларини бас қилиш ва оташкесим режимини қайта тиклашга чақирди.

«Мен Нетаняҳуни зарбаларни бас қилиш ва ҲАМАС қабул қилиши лозим бўлган ўт очишни тўхтатиш режимига қайтишга чақирдим. Ҳуманитар ёрдам дарҳол қайта бошланиши керак», — деди Макрон.

Франция раҳбари «икки давлатли ечим» ягона тинчлик йўли эканини таъкидлаб, ҳар қандай куч билан одамларни кўчириш ёки аннексияга қарши чиқди.

Макрон, шунингдек, Ливандаги ўт очишни тўхтатиш режимига қатъий риоя қилишга чақириб, Мовий чизиқ атрофида тинч аҳоли хавфсизлигини таъминлаш зарурлигини таъкидлади. У Исроил қўшинларини Ливан ҳудудидан тўлиқ олиб чиқишни талаб қилиб, Сурияда барқарорлик ва суверенитетни таъминлашни ҳам муҳокама қилганини ҳам маълум қилди.

Ҳусийчиларга Эрондан қўллов, Трампдан таҳдид

Эрон президенти Масъуд Пизишкиён «Аль-Масира» телеканалига берган интервьюсида Ийд ал-Фитр муносабати билан «қудратли, муносиб ва сабр-тоқатли» яманликларни табриклар экан, «биз бутун қалбимиз билан Яман халқи томонида турибмиз», деди.

Шу билан бирга, АҚШ президенти Доналд Трамп токи кемачилик эркинлигига таҳдид уйғотар экан, Ямандаги ҳусийчиларга қарши зарбалар тўхтамаслигини маълум қилди.

«Эрон томонидан қўллаб-қувватланадиган террорчи-ҳусийчилар сўнгги икки ҳафта ичида қақшаткич зарбалар билан йўқ қилинди. Кўплаб жангарилар ва уларнинг етакчилари энди орамизда йўқ. Биз уларга ҳар бир кун ва тунда тобора кучлироқ зарба бермоқдамиз. Уларнинг минтақадаги кемачиликка таҳдид солувчи имкониятлари шиддат билан йўққа чиқарилмоқда. Улар кемачилик эркинлигига таҳдид сола олмайдиган ҳолга тушгунча бизнинг зарбаларимиз давом этаверади. Ҳусийчиларнинг танлови аниқ: Америка кемаларига ҳужум қилишни бас қилинг ва биз сизга қарата ўт очишни тўхтатамиз. Акс ҳолда биз ҳали энди бошладик, ҳусийчилар учун ҳам уларнинг Эрондаги ҳомийлари учун ҳам чинакам оғриқлар ҳали олдинда», — деб таҳдидона пост ёзган Трамп ўзига тегишли Truth Social ижтимоий тармоғида.

Трамп Россияга ҳам, Украинага ҳам босим ўтказмоқда

АҚШ президенти Доналд Трамп Россия ва Украинага бир вақтнинг ўзида босим ўтказмоқда. NBC News’га берган интервюсида у Москва урушни тўхтатиш музокараларини чўзса, Россия нефтига қўшимча бож жорий этилишини айтди. «Агар мен айб Россияда деб ҳисобласам, у ҳолда уларнинг бутун нефтига иккинчи даражали тарифлар жорий қиламан», — деди у.

Украинага келганда эса Трамп Зеленскийни нодир қазилма бойликлар бўйича келишувдан чиқмоқчи бўлаётгани учун қаттиқ огоҳлантирди: «Агар у бу келишувдан чиқса, катта муаммоларга дуч келади».

Трамп Украина ҳеч қачон НАТО аъзоси бўлмаслигини ҳам қатъий таъкидлади. Шу билан бирга, Путиннинг Украинада «вақтинчалик бошқарув» жорий этиш ҳақидаги сўзларидан норози эканини билдирди.

АҚШ Украинага янги келишув лойиҳасини таклиф қилган, унда АҚШ Украина нодир қазилма ресурслари устида тўлиқ назоратга эга бўлиши кўзда тутилган. Аммо ҳужжатда Киев учун хавфсизлик кафолатлари мавжуд эмас.

Трамп янги савдо божлари эълонини тайёрламоқда

АҚШ президенти Доналд Трамп 2 апрел куни янги божлар режасини эълон қилади. Бу ҳақда Оқ уй матбуот котиби Каролин Ливитт маълум қилди. Унинг сўзларига кўра, «бу режа ўнлаб йиллар давомида АҚШни талон-торож қилган адолатсиз савдо амалиётига чек қўяди».

Reutersʼнинг қайд этишича, Трамп божларни ички иқтисодни адолатсиз глобал рақобатдан ҳимоя қилиш воситаси ва АҚШ учун яхшироқ шартларни қўлга киритиш учун кузир қарта сифатида кўради. Бироқ ушбу сиёсат жаҳон бозорларида савдо уруши хавфини кучайтирмоқда ва АҚШ иқтисодиётида рецессиядан чўчиш кайфиятини пайдо қилмоқда.

Трампнинг таъкидлашича, у АҚШ экспортига бож қўллаётган давлатларга мутаносиб жавоб тарифи жорий қилади.

Бу вақтда Хитой ОАВлари хабар беришича, Хитой, Жанубий Корея ва Япония АҚШ томонидан уларга нисбатан жорий қилинган божларга биргаликда жавоб қайтариш юзасидан келишувга эришган.

Россия «Толибон»ни легаллаштиришга тайёрланмоқда

Россия Бош прокуратураси мамлакатда террорчи деб тан олинган «Толибон» ҳаракати фаолиятига қўйилган тақиқни бекор қилишни сўраб, Олий судга мурожаат қилди. Суд мажлиси 17 апрел куни ёпиқ тарзда ўтказилади.

Маълумотларга кўра, бундай қарор сўнгги йилларда Россия расмийларининг «Толибон»га ёпиштирилган террорчи ташкилот ёрлиғини қайта кўриб чиқиш ҳақидаги баёнотлари билан мувофиқдир. 2024 йил декабрида Россия президенти Владимир Путин ташкилотларни террорчи деб тан олишдан чиқаришга имкон берадиган қонунни имзолаганди.

Унга кўра, Бош прокурор ёки унинг ўринбосари судга даъво киритиб, ташкилот терроризмни тарғиб қилишни тўхтатганини исботлай олса, тақиқ бекор қилиниши мумкин эди.

«Толибон» 2021 йилда АҚШ қўшинлари Афғонистондан чиққач, ҳокимиятни эгаллаган. Ўшандан бери Москва ҳаракат билан муносабатларни қайта кўриб чиқиш ниятида эканини бир неча бор билдириб келаётганди.

Трамп учинчи муддатни кўзламоқда

АҚШ президенти Доналд Трамп учинчи президентлик муддати учун номзодини қўйиш эҳтимолини истисно этмади. NBC News телеканалига берган интервюсида у бу йўлда «усуллар бор»лигини айтди ва «бу ҳазил эмас»лигини таъкидлади.

Трампга кўра, унинг атрофидаги кўплаб одамлар унинг яна сайланишини хоҳламоқда. У айни дамда ўз маъмуриятининг фаолияти энди бошланганини ва бу ҳақда ҳозирча аниқ гапиришга эрта эканини қайд этди.

Трамп, шунингдек, вице-президент Жей Ди Вэнс орқали президентликни узайтириш сценарийларидан бири сифатида тилга олди, аммо батафсил маълумот беришдан бош тортди.

Ҳозирги АҚШ Конституциясига мувофиқ, бир шахс икки мартадан ортиқ президент этиб сайланиши мумкин эмас. Бу чекловни бекор қилиш учун конгрессменларнинг учдан икки қисмининг овози билан тасдиқланган ёки штатларнинг кўпчилиги томонидан қўллаб-қувватланган конституцияга ўзгартиришлар киритиш талаб этилади.

Мянмада зилзила қурбонлари сони 2000 дан ошди

Мянмада жума куни рўй берган кучли зилзила оқибатида ҳалок бўлганлар сони 2056 нафарни ташкил этмоқда. 3900 киши яраланган, 300 дан ортиқ киши бедарак йўқолган. Мамлакатда бир ҳафталик мотам эълон қилинди.

Зилзила магнитудаси 7,7 бўлиб, Нейпидо ва Мандалай шаҳарларида уйлар, масжидлар ва кўприклар вайрон бўлди. Минглаб мусулмонлар намоз пайтида ҳалок бўлган.

Қутқарув ишлари йўллар вайрон бўлгани, алоқа узилгани ва ҳаво ифлослиги туфайли мураккаб кечмоқда. Фуқаролар тунда кўчада ухлашга мажбур. Афтершоклар хавфи сақланмоқда.

БМТ мамлакатда ҳуманитар инқироз юз берганини маълум қилди. Ичимлик сув, озуқа ва дорилар етишмайди. Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти 8 млн доллар ёрдам учун кампания бошлади.

АҚШ Геология хизмати қурбонлар сони 10 мингдан ошиши мумкинлигини айтмоқда.