АҚШ ва Россия Арктикада фаоллашди: Вэнс Гренландияга бормоқда, Путин Мурманскда форум ўтказди

Мурманскдаги форум чоғида Путин Арктикада АҚШ билан ҳамкорлик қилишга чақирди ва Вашингтоннинг Гренландияга бўлган даъволарини моҳиятан қўллаб-қувватлади.

«АҚШнинг Гренландияни қўшиб олиш режалари ҳақида ҳамма яхши билади. Биласизми, бу бир қарашда кимнидир ҳайрон қолдириши мумкин. Буни Американинг янги маъмуриятининг қандайдир дабдабали баёноти деб қабул қилиш катта хато. Асло ундай эмас», – дейди Путин.

Путиннинг қўшимча қилишича, «бу режалар узоқ тарихий илдизларга эга ва АҚШ Арктикада геосиёсий, ҳарбий-сиёсий ва иқтисодий манфаатларни тизимли равишда илгари суришда давом этиши аниқ». «Аслида АҚШда бу каби режа XIX асрнинг 60-йилларида пайдо бўлган. Америка маъмурияти ўшандаёқ Гренландия ва Исландияни аннексия қилиш имкониятини кўриб чиққан. Аммо бу ғоя конгрессда қўллаб-қувватлов олмаган. Гренландияга келсак, бу аниқ икки давлатга тегишли бўлган ва бизга ҳеч қандай алоқаси бўлмаган масала», – деди у.

Путин Арктикадаги халқаро ҳамкорлик «яхши даврини бошдан кечирмаётгани»ни таъкидлаган. Бироқ, унинг сўзларига кўра, Россия минтақада тенг ҳуқуқли ҳамкорлик тарафдори.

«Биз нафақат Арктика давлатлари билан, балки биз каби сайёранинг барқарор келажаги учун масъулиятни ўз зиммасига олишга тайёр бўлган, узоқ муддатли ва мувозанатли қарорлар қабул қила оладиган барча мамлакатлар билан ҳамкорлик қилишга тайёрмиз», – дейди Путин.

Бу сўзлар Доналд Трамп Оқ уйга келганидан кейин Россия ва АҚШ ўртасидаги муносабатларнинг илиқлашуви фонида янгради.

Гренландия Европа Иттифоқи ва НАТОга аъзо Данияга тегишли, шунинг учун Американинг бу ҳудудга даъволари Европада катта хавотир уйғотмоқда.

Шу билан бирга, Путин айтганидек, НАТО давлатлари Узоқ Шимолни эҳтимолий можаролар ҳудуди сифатида кўраётгани ва бу шароитда қўшинларни қўллашни машқ қилаётгани Москвани хавотирга солмоқда.

Хусусан, буни НАТОнинг «янги аскарлари» Финландия ва Швеция амалга оширмоқда, деди Россия президенти.

Путиннинг сўзларига кўра, бунга жавобан Россия минтақада ўз ҳарбий салоҳиятини ошириш ниятида. «Биз мамлакатимиз суверенитетига тажовузларга йўл қўймаймиз ва ўз миллий манфаатларимизни ишончли ҳимоя қиламиз», – деди Россия раҳбари.

Америкаликларнинг провокацион ташрифи

Бу вақтда, жума куни АҚШ вице-президенти Жей Ди Вэнс ва унинг рафиқаси Уша Гренландиядаги Америка ҳарбий базасига ташриф буюришади.

Дастлаб, сафар АҚШнинг иккинчи ледисининг хусусий ташрифи ва маданий сафари сифатида режалаштирилганди. У ўғли билан бирга итлар қўшилган аравалар пойгаси ва бошқа тадбирларга бориши керак эди.

Аммо кейин Жей Ди Вэнс ҳам оиласига ҳамроҳлик қилишга қарор қилди.

Делегация таркиби ўзгарганидан сўнг, ташриф дастури фақат базага ташриф буюриш учун қисқартирилди. Копенҳагенда ташриф форматидаги бу ўзгаришга Вашингтон босимининг навбатдаги кўриниши сифатида қаралмоқда.

Америка делегациясининг ташрифи тарихан Дания қироллигига тегишли бўлган орол туфайли икки мамлакат ўртасидаги муносабатлар сезиларли даражада ёмонлашуви фонида бўлиб ўтмоқда.

Гренландия ҳукумати ҳам бу ташрифни «ноқулай» деб атаб, уни оролнинг ички сиёсатига аралашишга уриниш деб ҳисобламоқда.

Гренландия бош вазири вазифасини бажарувчи Муте Б.Эгеде буни «провокация» ва «кучни кўрсатиб қўйиш» деб атади ва халқаро ҳамжамиятдан фаоллашишни сўради.

«Шунчаки маълумот учун, Гренландия ҳукумати на хусусий, на расмий ташрифлар учун ҳеч қандай таклифнома юбормаган», – деди Эгеде.

Оддий гренландияликлар ҳам норозилик билдириб, Америка делегацияси илиқ кутиб олинмаслигига ваъда беришди.

Трампга Гренландия нега керак?

Доналд Трамп ўзининг биринчи президентлик муддати охирида Гренландияни сотиб олишга уриниб кўрганди, аммо Дания уни сотишдан бош тортган – худди 80 йил олдин АҚШ Конгресси ҳам бу мавзуни кўтарганида бўлганидек.

Трамп бу ғояга Оқ уйга қайтишидан олдин, аммо таҳдидлар билан қайтди.

Яқинда BBC рус хизмати мухбири Алексей Калмиков тушунтирганидек, сўнгги беш йил ичида сайёрадаги энг катта оролнинг ҳарбий ва иқтисодий аҳамияти фақат ошди – глобал исиш, Россиянинг Украинага қарши тажовузкорлиги ва АҚШнинг асосий рақиби бўлган Хитойнинг ҳарбий ва иқтисодий мавқейи кучайиши туфайли.

Гренландия ҳудудининг 80 фоиздан ортиғи муз билан қопланган бўлса-да, у ерда нефт, уран ва нодир металлар: неодим, празеодим, диспрозий ва тербий мавжуд.

Улар замонавий юқори технологияли ишлаб чиқаришлар учун жуда муҳим, аммо уларнинг 70 фоиздан ортиғи АҚШ 8 йилдан бери савдо уруши олиб бораётган Хитойда қазиб олинади.

Доналд Трамп очиқчасига Гренландия Америкага «иқтисодий хавфсизликни таъминлаш учун» кераклигини айтади ва орол ҳарбий куч билан аннексия қилиниши эҳтимолини истисно этмайди.