Савдо урушидаги янги операция: Трамп автомобил импортига 25 фоизлик бож жорий этмоқда

АҚШ президенти Доналд Трамп чоршанба куни бутун дунё билан савдо урушида навбатдаги қадамни қўйди: у барча автомобиллар ва бутловчи қисмлар импортига 25 фоизлик божлар жорий этишини эълон қилди.

Трампнинг сўзларига кўра, у имзолаган фармонга кўра, автомобиллар учун янги божлар келаси чоршанба, 2 апрелдан кучга киради, уларни ундириш эса эртаси кундан бошланади. У бутловчи қисмларга божларни май ойидан ёки кейинроқ жорий этишга ваъда бермоқда.

Трампнинг таъкидлашича, божлар жорий этилиши Америка автомобил саноатида «улкан ўсиш»га олиб келади, унга сармоя киритишни рағбатлантиради ва янги иш ўринларини яратишга ёрдам беради. Трамп маъмурияти улар АҚШга йилига 100 миллиард доллар даромад келтиришини кутмоқда.

Бироқ, кўплаб таҳлилчилар бу қадам АҚШда автомобил ишлаб чиқариш саноатининг бир қисми тўхташи, нархлар ошиши ва Қўшма Штатларнинг иттифоқчилари билан муносабатлар ёмонлашишига олиб келиши мумкинлигини айтмоқда.

АҚШдан ташқаридаги автомобил ишлаб чиқарувчилари, жумладан Toyota Motor Corp. ва BMW AG компаниялари учун лоббистлик қилувчи Autos Drive America ташкилоти янги тарифлар тескари натижа бериши ҳақида огоҳлантирди. «Бугун жорий этилган тарифлар АҚШда автомобил ишлаб чиқариш ва сотишни қимматлаштиради, бу эса охир-оқибатда нархлар ошишига, истеъмолчилар учун имкониятлар қисқаришига ва Америкада иш ўринлари камайишига олиб келади», – деди ташкилот президенти Женнифер Сафавиан.

Ўтган йили АҚШ 240 миллиард долларлик саккиз миллион дона машина импорт қилди, бу мамлакатда сотилган барча машиналарнинг тахминан ярмини ташкил қилади.

АҚШда автомобилларнинг асосий етказиб берувчиси Мексика, ундан кейинги ўринларда Жанубий Корея, Япония, Канада ва Германия туради.

Американинг кўплаб автомобил компаниялари эса Қўшма Штатлар, Канада ва Мексика томонидан аллақачон ташкил этилган эркин савдо зонасининг афзалликларидан фойдаланиб, ишлаб чиқаришни ушбу икки қўшни мамлакатда жойлаштирмоқда.

АҚШнинг ўзида автомобиллар кўпинча импорт қилинган бутловчи қисмлардан йиғилади ва улар ҳам, Трампнинг режаларига кўра, божларга дучор бўлади.

Тўғри, Оқ уйнинг тушунтиришича, Мексика ва Канададан келган бутловчи қисмлар учун вақтинчалик истисно қилинади – АҚШ божхоначилари ва чегарачилари назорат ва бож йиғиш тизимини йўлга қўймагунча.

АҚШнинг Канада ва Мексика билан чегараларидан ҳар куни бир неча миллиард долларлик юклар олиб ўтилади.

Американинг General Motors автомобил компанияси акциялари чоршанба куни, Трампнинг баёнотидан кейин тахминан 3 фоизга тушиб кетди. Бошқа компаниялар, жумладан, Ford акциялари ҳам арзонлашди.

Пайшанба куни эрталаб Токиода савдолар очилишида Япония автомобил компаниялари – Toyota, Nissan, Honda акциялари ҳам қадрсизланган.

Журналистларнинг ўз қарорини бекор қилиши эҳтимоли бор-йўқлиги ҳақидаги саволига Трамп бундай эҳтимол йўқлигига ишонтирди.

Президент автомобил ишлаб чиқарувчи «катта учлик» – Ford, General Motors ва Stellantis вакиллари билан янги божлар ҳақида гаплашганини айтган.

«Агар бу ерда заводларингиз бўлмаса, уларни қуришингиз керак бўлади, чунки акс ҳолда бож тўланиши керак, бу жуда оддий. Агар сиз автомобилни АҚШда ишлаб чиқарсангиз, унда божлар сизга тааллуқли бўлмайди», – деди у.

Оқ уй матбуот котиби биринчи муовини Ҳаррисон Филдснинг айтишича, 25 фоизлик тарифлар импорт қилинадиган енгил автомобиллар (седанлар, йўлтанламаслар, кроссоверлар, минивэнлар, фургонлар) ва енгил юк машиналари, шунингдек, двигателлар, трансмиссиялар ва электр қисмлари каби асосий автомобил қисмларига тааллуқлидир.

Импорт божлари (инглиз тилида улар тарифлар деб аталади – «tariff») – бу ҳукумат йиғадиган, импорт қилувчи компания, яъни божларни жорий этган мамлакатда ишлайдиган компания тўлайдиган солиқ.

Доналд Трамп Америка ишлаб чиқарувчиларини ҳимоя қилиш ва Қўшма Штатларнинг ўзида ишлаб чиқаришни рағбатлантириш мақсадида АҚШга олиб кириладиган кўплаб товарларга божлар жорий этмоқда ёки жорий этиш билан таҳдид қилмоқда.

Бироқ, маҳаллий ишлаб чиқарувчиларнинг бир қисмига ёрдам бериш билан бир қаторда божлар Америка фирмалари, жумладан, чет элдан бутловчи қисмлар етказиб беришга боғлиқ бўлган автомобил ишлаб чиқарувчиларининг харажатларини оширади.

Anderson Economic Group таҳлилига кўра, фақат Мексика ва Канададан бутловчи қисмларга 25 фоизлик божлар Америка автомобиллари нархини моделга қараб 4 000 дан 10 000 долларгача оширади.

Америка автомобилсозлик саноати Трамп томонидан алюминий ва пўлат импортига киритилган божлар туфайли аллақачон муаммоларга дуч келган, Ford ва General Motors каби йирик компаниялари сўнгги пайтларда Трампни соҳага янги божлар билан зарба бермасликка чақирганди.

Америка ташқи савдо комиссияси ҳисоб-китобларига кўра, 25 фоизлик божлар импортни деярли тўртдан уч қисмга қисқартириши, шу билан бирга АҚШдаги нархлар даражасини 5 фоизга ошириши мумкин.

Бироқ, Трамп маъмурияти америкалик ишчилар импорт қилинган қисмлардан автомобил йиғиш ўрнига кўпроқ бутловчи қисмлар ясашларини хоҳлашини тушунтирмоқда. Оқ уйнинг фикрича, божлар компанияларни ишлаб чиқаришни АҚШга кўчиришга мажбур қилади.

Шу кунларда Жанубий Кореянинг Hyundai автомобил гиганти АҚШга 21 млрд доллар сармоя киритиши ва Луизианада янги пўлат заводи қуришини расман эълон қилди.

Трампнинг айтишича, Hyundai’нинг бу қарори божлар «жуда кучли ишлаётгани»ни тасдиқлайди.

United Autoworkers автомобил саноати касаба уюшмаси етакчиси Шон Фейн Трампнинг қарорини очиқчасига маъқуллаб, у «ўнлаб йиллар давомида ишчилар синфини йўқ қилган „эркин савдо“ деб номланган фалокатнинг якунига яқинлашаётганини тезлаштираётгани»ни айтди.

Ноябрдаги сайловларга қадар Шон Фейн Трамп ҳақида бутунлай бошқача фикрда эди.

«Доналд Трамп – умрида ҳеч қачон ҳақиқий ишда ишламаган миллиардер. У оғир иш тўғрисида мутлақо ҳеч нарса билмайди, автомобил заводида бир кун ҳам ишламасди. У ишчи бўлишга ҳам, президент бўлишга ҳам ярамайди. Трамп бизни тушунмайди, ҳурмат қилмайди ва мутлақо тўғри тасаввур қилмайди. Автомобил саноати ишчилари билан Трампнинг иши йўқ», – деганди ўтган йил октябрида United Autoworkers раиси.

Трампнинг бутун дунё билан савдо урушидаги янги қадамини Америка автомобил саноати сиёсати бўйича кенгаши раҳбари Мэтт Блант ҳам маъқуллади ва Америка автомобил ишлаб чиқарувчилари «президент Трампнинг автомобил ишлаб чиқариш ва АҚШда иш ўринларини кўпайтириш бўйича қарашларини тўлиқ қўллаб-қувватлаши»ни айтди.

«Канадага тўғридан тўғри ҳужум»

Канада бош вазири Марк Карни Трампнинг божлар ҳақидаги қарорини Канада ва унинг автомобил саноатига тўғридан тўғри ҳужум деб атади.

«Бу бизга оғриқли зарба беради. Аммо биз бу кунлардан биргаликда ўтамиз ва янада кучлироқ бўламиз», – деди Карни.

Март ойида Трамп Мексика ва Канададан импорт қилинадиган товарларга 25 фоизлик божлар жорий қилган, бироқ уларни эркин савдо шартномаси (USMCA) доирасидаги товарлар, жумладан, автомобиллар ва эҳтиёт қисмлар учун бир ойга кечиктирганди.

Япония бош вазири Сигеру Исиба унинг ҳукумати Америка божларига қандай жавоб беришнинг барча вариантларини кўриб чиқишини айтди.

Еврокомиссия раҳбари Урсула фон дер Ляйен Европа Иттифоқи эҳтимолий оқибатлар ва жавоб чоралари вариантларини ўрганишини айтди.

«Олдин ҳам айтганимдек, божлар – бу солиқ. Бу бизнес учун ёмон, истеъмолчилар учун – ундан ҳам ёмонроқ, АҚШда ҳам, Европа Иттифоқида ҳам бир хил даражада», – дея қўшимча қилди фон дер Ляйен.

Британия ҳукумати АҚШ маъмурияти билан савдо битими бўйича музокаралар олиб бормоқда ва BBC маълумотларига кўра, божлар кучга киргунга қадар бундай битимни тузиш улгуришга умид қилмоқда.