“Сунъий идрок тиббиётда кескин бурилишлар қилиши мумкин” – дастурчи Дилдора Ғаниева

Дилдора дастурлашни санъатнинг бир тури сифатида билади. У ҳар бир ёзилган код дастурчининг бир бўлаги, лойиҳалари эса фарзандидек туюлишини айтади. Ëш дастурчи Kun.uz мухбири билан суҳбатда тиббиётда сунъий идрок имкониятларидан фойдаланиб, соҳада кескин бурилишлар қилиш мумкинлиги ҳақида гапириб берди.

Дилдора Ғаниева Тошкент шаҳрида туғилиб ўсган. Пойтахтдаги ИНҲА университетида бакалавриатни тугатиб, халқаро компанияда иш бошлаган. 2025 йил ёзги семестр учун дунёнинг топ 100 талик рўйхатига кирувчи Жанубий Калифорния университети магистратурасига қабул қилинган. У ҳозирда тиббиётда таҳлил натижаларига кўра ташхис қўйиш жараёнини осонлаштиришга қаратилган стартап устида ишлаяпти.

“Дастурлаш – санъатнинг бир тури”

Дастурлашни ўрганиш ва иш жараёнидаги шахсий тажрибасидан келиб чиқиб, Дилдора дастурлаш шунчаки код ёзишдан иборат эмаслигини ва ҳар бир ёзилган код дастурчининг бир бўлаги эканлигини айтади. Кодлар асосида вужудга келган лойиҳаларга эса дастурчи ўз боласидек муносабатда бўлишини ва лойиҳа якунланганига қанча вақт ўтишидан қатъи назар, ҳар бир дастурчи ўз лойиҳасига қайта-қайта мурожаат қилиб туришини таъкидлайди.

“Болалигимдан визуал хотирам ва мантиқий фикрлашим жуда яхши бўлгани ва математик қизишим туфайли дастурчи бўла олишимга кўзим етган. Қизиқишим болалигимдан бошланган десам ҳам бўлади. Масалан, исталган бегона инсоннинг чеҳрасини бир марта кўрсам, уни бутун умрга эслаб қолишим мумкин. Орадан қанча вақт ўтмасин, ўша чеҳра кимга тегишли эканлиги, қачон ва қаерда кўрганлигим борасидаги тафсилотларни ҳеч қачон унутмайман”, – дейди Дилдора.

Дастлабки лойиҳа

“Коллежда ўқиб юрган вақтларимда ТАТУда мобил иловаларни дастурлаш бўйича қисқа тренинг дастурида қатнашгандим. Тренинг охирида эса дастурлашдаги илк лойиҳамни қилишга муваффақ бўлганман. Бу лойиҳа унчалик катта лойиҳа бўлмаса-да, менга дастурлашни ўрганишимда кейинги қадам учун ишонч бера олган ва дастурчи бўлиш ҳақидаги қароримни мустаҳкамлаган”.

Дилдоранинг илк лойиҳаси – ақлли мусиқа мобил иловаси бўлган. Бу дастур исталган қўшиқ матнидан бирор сўз ёки жумла киритилса, фойдаланувчига киритган сўзи, жумласи иштирокидаги қўшиқларнинг тафсиявий рўйхатини автоматик тарзда чиқариб бериш имкониятига эга бўлган.

“Тиббий ташхисларда эҳтимоллик фоизини камайтириш мумкин”

Дилдора тиббиётда сунъий идрок имкониятларидан фойдаланиб, кўплаб жараёнларни осонлаштириш мумкинлигини таъкидлайди.

“Дастурлаш жуда кенг қамровли соҳа. Уни исталган соҳа билан интеграциялаш мумкин, яъни дастурчи билимларини ўзи қизиққан бошқа соҳада ишлатиб кўриш имкониятига эга. Масалан, мен бир йил давомида тиббиёт соҳасида дастурчи сифатида ишлаб кўрдим. Натижада ўз билимларимни ва дунёқарашимни кенгайтирдим.

Пандемия даври эди. Ўзимни яхши ҳис қилмаганим учун шифокорга бордим. Доктор менга МСКТга тушиб, таҳлил қоғози билан келишимни айтди. Мен унга тушиб, шифокорга таҳлил натижаларини бердим. Шифокор менда 5-10 фоиз яллиғланиш эҳтимоли борлигини айтди. Шифокор хулосасида сонлар орасидаги фарқнинг катталиги мени ажаблантирди. Шундан сўнг тиббий ташхис қўйиш жараёнларида сунъий идрок иштирокида аниқроқ ташхис қўйиш лойиҳаси ҳақида ўйлай бошладим.

Бизнинг лойиҳамиз бугунги кунда ҳамманинг энг яхши ёрдамчисига айланган ChatGPT’га ўхшаб, шифокорларга ёрдамчи бўлади. Масалан, тиббий тасвирларни тушириш рентген компютерига илова ўрнатилади, рентген тугаши билан сунъий ақл ўзида бор маълумотларига таяниб, аниқ диагнозни қўйиб беради. Шифокорларда эса ташхисни кўриб, унга мос муолажа ёзиб бериш ва уни назорат қилиш қолади. Бу ерда жуда ҳам кўп ва аниқ маълумотларга эга бўлган сунъий идрок инсон фактори аралашувини камайтиради ва унинг аниқроқ хулоса бера олишига ишонаман. Қандайдир истисно ҳолатлар бўлиб қолгандагина, шифокорлар аралашуви керак бўлади холос”, – дейди Дилдора.

“Тўлиқ даволаш қийин ҳисобланган касаллик – эндрометриоз устида изланиш олиб бормоқчиман”

Дастурчи келажак режалари билан бўлишди:

“10 фоиз аёлларда учрайдиган эндрометриоз деган касаллик бор. Бу касалга чалинган беморларни касалликнинг ўзи учун эмас, унинг асорат ва натижаларини даволаб келишади. Эндрометриоз узлуксиз муолажа олиб туришни талаб қилади. Магистратурани тамомлаб, айнан шу касалликнинг давосини топиш бўйича изланиш олиб бормоқчиман. Келажакда бу лойиҳам дастурлаш, маълумотлар билан ишлаш ва сунъий идрокни қамраб олиб, учаласини бир жойда жамлайди”.

Жаҳон Соғлиқни Сақлаш ташкилоти маълумотига кўра, эндометриоз – бачадон шиллиқ қаватига ўхшаш тўқималар бачадондан ташқарида ўсиши билан кечадиган касаллик бўлиб, у кучли оғриқларга олиб келиши мумкин. Унинг сабаби номаълум. Эндометриознинг олдини олишнинг маълум усули йўқ. Тўлиқ давоси ҳам топилмаган. Аммо унинг аломатларини дори-дармонлар ёки баъзи ҳолларда жарроҳлик йўли билан енгиллаштириш мумкин.

Гавҳар Зиёдуллаева, журналист
Оператор: Зияддин Маматжонов
Монтаж устаси: Низомжон Тошпўлатов