Qatargeyt: Netanyahu maxsus bo‘lim tomonidan so‘roq qilingan, uning maslahatchilari hibsga olingan. Mojaro mohiyati nimada?

U Quddusdagi idorasida o‘ta og‘ir jinoyatlarni tergov qilish bo‘limi tergovchilariga ko‘rsatma bergan. Ular bilan uchrashishga ulgurish uchun u dushanba kuni ertalab Tel-Avivdagi okrug sudini muddatidan oldin tark etishga majbur bo‘ldi, u yerda o‘ziga korrupsiya ayblovi qo‘yilgan boshqa jinoiy ish doirasida ko‘rsatma bergandi.

Biroq, bu jarayon endi Qatargeyt – Qatar manfaatlarini lobbi qilishda bosh vazir maslahatchilarining taxminiy ishtiroki bo‘yicha tergov bilan solishtirganda yengil mashg‘ulotga o‘xshaydi.

Netanyahuning o‘zi bu bosqichda tergovda gumonlanuvchi emas, balki guvoh sifatida ishtirok etmoqda. Ammo dushanba kuni politsiya uning ikki asosiy yordamchisi – Jonatan Urix va Eli Feldshteynni hibsga oldi.

Isroildagi manbalarga ko‘ra, Netanyahuning ko‘rsatmalari sinchkovlik bilan o‘rganiladi, shundan so‘ng Bosh prokuratura bosh vazirning bu ishdagi maqomini o‘zgartirish uchun asoslar bor-yo‘qligini hal qiladi.

Qatargeytga nima turtki bo‘ldi?

Tergov hukumatning Isroil mudofaa armiyasi va ommaviy axborot vositalari bilan aloqalar bo‘yicha idorasi sobiq matbuot kotibi Eli Feldshteyn Dohada ro‘yxatdan o‘tgan, Qatar manfaatlarini ilgari suruvchi xalqaro firma hamda Isroil hukumati o‘rtasida ko‘prik vazifasini o‘taganiga shubha paydo bo‘lganidan keyin boshlangan.

Bosh prokuratura ma’lumotlariga ko‘ra, u orqali, xususan, Isroil matbuotida Qatarning Isroildagi imijini yaxshilaydigan materiallar targ‘ib qilingan. Bundan tashqari, u Qatar biznes loyihalarini Isroil biznesi uchun foydali ko‘rinishda taqdim etishga yordam bergani gumon qilinmoqda.

Tergov versiyasiga ko‘ra, tez orada sxemaga bosh vazirning yana bir yuqori martabali maslahatchisi Jonatan Urix jalb qilingan va ularning ikkisi ham o‘z xizmatlari uchun Dohadagi firma vakili bo‘lgan amerikalik Jyey Futlikdan pul olgan.

Avvalroq, mart oyida politsiya Feldshteyn va Urixni «chet el agenti» bilan aloqalar, firibgarlik, pul yuvish va pora olishda gumonlab so‘roq qilgandi. Ushbu ish bilan bog‘liq nozik ma’lumotlarni oshkor qilish sud tomonidan taqiqlangani sababli, boshqa tafsilotlar noma’lum.

Feldshteynga Isroil mudofaa armiyasining maxfiy hujjatlari sizib chiqishi bilan bog‘liq holda Isroil milliy xavfsizligiga zarar yetkazish bo‘yicha ayblov qo‘yilishi tahdid solmoqda.

Ishga Urix va Feldshteyn bilan birga Netanyahuning «Likud» partiyasi saylovoldi kampaniyasining sobiq bosh maslahatchisi Israel Aynhorn ham jalb etilgan.

Surishtiruvga Fors ko‘rfazi mamlakatlarida katta manfaatlarga ega bo‘lgan isroillik tadbirkor Gil Birgerning yozishmalari sabab bo‘ldi, u Qatar hukumati lobbistidan Feldshteynga pul o‘tkazishda yordam bergan.

Bosh prokuratura bu ma’lumotni ilib olib, surishtiruv boshladi, uning davomida bir nechta jurnalist ham so‘roq qilindi. Ulardan biri ish materiallarida «inoagentlar» deb atalgan qatarlik lobbistlar bilan to‘g‘ridan to‘g‘ri aloqada bo‘lganlikda gumon qilinmoqda.

Times of Israel nashrining politsiyadagi manbalariga ko‘ra, tergov aynan Qatarning 2022 yil mayidan 2024 yil oktyabrigacha Netanyahuning atrofidagilarga o‘tkazilgan ehtimoliy to‘lovlariga qaratilgan.

Tergovga aloqadorlar ishdan bo‘shatilmoqda

Binyamin Netanyahuning atrofidagilar barcha ayblovlarni rad etmoqda, ammo hukumatning tergovni to‘xtatishga urinish bo‘yicha misli ko‘rilmagan harakatlari – bosh vazir muxoliflarining shubhalarini yanada kuchaytirmoqda.

21 mart kuni Netanyahu «Shin-Bet» aksilrazvedka xizmati rahbari Ronen Barni ishdan bo‘shatdi.

Isroil kabi davlatda o‘ta maxfiy maxsus xizmat rahbarining ishdan olinishi – juda jiddiy qadam.

Ishonch yo‘qolgani va Hamasning 2023 yil 7 oktyabrdagi hujumini amalga oshirishga yo‘l qo‘ygan «operativ muvaffaqiyatsizlik» – iste’foning rasmiy sababi sifatida keltirilgan.

Ammo Barning o‘zi va uning tarafdorlari bu qarorda siyosiy motivatsiya borligini aytib, aynan «Shin-Bet» bosh vazir maslahatchilarining Qatar manfaatlarini lobbi qilishdagi ishtirokini tekshirayotgani bilan bog‘liq deb hisoblamoqda.

Oliy sud Bar bo‘yicha qarorni to‘xtatishga buyruq berdi, ammo Netanyahu shu kunlarda aksilrazvedka xizmatining yangi rahbari nomini e’lon qildi.

Tergovga aloqadorlardan qutulishga bo‘lgan navbatdagi shov-shuvli urinish – bosh prokuror Gali Baharav-Miaruni lavozimidan chetlashtirish jarayoni boshlanishi bo‘ldi.

Isroil hukumati a’zolari 23 mart kuni, «Shin-Bet» rahbari ishdan bo‘shatilganidan ikki kun o‘tib, bosh prokurorga ishonchsizlik votumini bir ovozdan ma’qulladi.

Netanyahuning o‘zi ovoz berishda ishtirok etmadi. Manfaatlar to‘qnashuvi tufayli u huquqiy tizim bilan bog‘liq masalalarni muhokama qilishda ishtirok etish huquqiga ega emas.

Baharav-Miarani lavozimidan chetlatish jarayoniga uning o‘rniga  mamlakat adliya vaziri Yariv Levin boshchilik qilmoqda.

Aynan Baharav-Miara shu yilning fevral oyi oxirida «Shin-Bet» va politsiyaga Qatargeytni tekshirish bo‘yicha topshiriq bergandi.