Оқ уйдан ҲАМАСга огоҳлантириш, Путин билан мулоқот қилган Трамп ва Россия нефтидан воз кечаётган Хитой — кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеалар ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномамизда таништирамиз.

Оқ уйдан ҲАМАСга жиддий огоҳлантириш

АҚШ президенти Доналд Трамп ҲАМАСдан гаровга олинган исроилликларни озод қилишни яна бир бор талаб қилди. Унга кўра, агар бу талаб бажарилмаса, гуруҳ «оғир оқибатларга» дуч келади.

Доҳадаги музокараларда АҚШ президентининг Яқин Шарқдаги махсус вакили Стив Уиткофф ва Миллий хавфсизлик кенгашининг Яқин Шарқ ва Шимолий Африка бўйича катта директори Эрик Трэгер Рамазон ва Песахдан кейин сулҳни узайтириш таклифини тақдим этди.

АҚШ таклифига кўра, ҲАМАС гаровдаги тирик инсонларни аввалги келишувларга мувофиқ тарзда фаластинлик маҳбусларга алмашиши ва ҳуманитар ёрдамни тиклаш учун ўт очишни тўхтатиш мажбуриятини олиши лозим.

Шунингдек, Вашингтон икки фуқароликка, жумладан АҚШ фуқароси бўлган Эдан Александр гаровдан дарҳол озод қилиниши кераклигини таъкидлади.

Ироқда ИШИД етакчиларидан бири ўлдирилди

Ироқ хавфсизлик кучлари ва халқаро коалиция «Исломий давлат» — ИШИД гуруҳининг йирик етакчиларидан бири, Абдулла Маки Муслиҳ ар-Рифаий (Абу Ҳадийжа)ни йўқ қилди. Бу ҳақда Ироқ бош вазири Муҳаммад Шиас ас-Суданий маълум қилди.

Ас-Суданийга кўра, Абу Ҳадийжа Ироқ ва Сурия ҳудудларида фаолият юритган ва дунёдаги энг хавфли террорчиларидан бири ҳисобланган.

Бу орада Исроил армияси Сурия пойтахти Дамашқдаги «Исломий жиҳод» ташкилоти штабига зарба берганини маълум қилди. ЦАҲАЛнинг иддаоларига кўра, бу марказ Исроилга қарши террор ҳаракатларини мувофиқлаштириш учун ишлатилган.

Украина урушни музлатишга рози эмас

Украина президенти девони раҳбари Андрей Ермак Киев «Минск-3» форматидаги тинчлик ташаббусларини қўллаб-қувватламаслигини билдирди. Унга кўра, Украинанинг АҚШдаги ҳамкорлари ҳам бундай сценарийга қарши. Ермакнинг айтишича, Европа тинчлик жараёнига фаол жалб қилиниши лозим.

Украина президенти Володимир Зеленский Курск операциясининг вазифаси бажарилганини таъкидлади.

«Йигитларимиз мутлақ қаҳрамонлик кўрсатиб, ўзларига мустаҳкам зарбани қабул қилишди. Босим биринчи навбатда Харкив йўналишига тўғри келди — россияликлар Курск областига максимал қўшин юборишга мажбур бўлди. Шундан сўнг улар шарқдан кучларни жалб қила бошлашди, бироқ ўзларининг асосий мақсади — Покровскни ташлаб кетишмади», — деди Зеленский.

Бу орада, НАТО бош котиби Марк Рютте АҚШ президенти Доналд Трамп Украина НАТОга аъзо бўлиши масаласини музокаралар кун тартибидан чиқарганини тасдиқлади.

Трамп Путин билан яна гаплашди

АҚШ президенти Доналд Трамп Владимир Путин билан яна телефон орқали суҳбатлашиб, урушда ўт очишни тўхтатиш масаласини муҳокама қилди. Трамп ушбу мулоқотни «жуда яхши ва самарали» деб баҳолади.

Трампга кўра, минглаб украиналик аскарлар ҳозир Россия қўшинлари томонидан Курск областида қуршовда қолган ва жиддий хавф остида. «Президент Путиндан уларнинг ҳаётини сақлаб қолишни қаттиқ илтимос қилдим», — деди Трамп.

Путин эса Трампнинг илтимоси билан танишиб чиқиб, Курскда қуршовга тушиб қолган украин аскарлари қуролни ташлаб, таслим бўлса уларнинг жонини сақлаб қолишини билдирган.

Трамп Россия билан олиб борилаётган музокаралар ижобий кечаётганини таъкидлади, бироқ вазиятни «жуда мураккаб» деб баҳолади. У душанба куни Украинадаги ўт очишни тўхтатиш бўйича аниқроқ маълумот берилишини билдирди. Шунингдек, у сайловолди чиқишларидаги «урушни 24 соатда тугатиш» ҳақидаги гаплари сарказм бўлганини тан олди.

G7 Россияни сулҳга келишга чақирди

«Катта еттилик» давлатлари Россияни оташкесимга рози бўлишга ва келишувни тўлиқ бажаришга чақирди. Агар Москва келишувдан бош тортса, қўшимча санкциялар ва Россия активларидан Украина учун фойдаланиш каби чоралар кўрилиши мумкин.

Канададаги G7 ташқи ишлар вазирлари учрашуви якунида қабул қилинган баёнотда, Украинанинг ҳудудий яхлитлигини ҳимоя қилишда қатъий қўллаб-қувватлаш билдирилди. АҚШ давлат котиби Марко Рубио музокараларни илгари суриш муҳимлигини таъкидлаб, «сулҳнинг биринчи қадами — уруш ҳарбий йўл билан ҳал қилинмаслигини тан олиш», деди.

G7 давлатлари Россияга қўшимча иқтисодий босим ўтказиш имкониятларини муҳокама қилди. Санкциялар қаторида нефт нархларини чеклаш, Украинани қўллаб-қувватлаш ва Россиянинг музлатилган активларидан фойдаланиш ҳам бор.

Йиғилишда Россияга КХДР ва Эрон томонидан ҳарбий ёрдам берилгани кескин қораланди. Шунингдек, ҲАМАС томонидан гаровга олинганларни озод қилиш ва Ғазога гуманитар ёрдам етказишни қайта тиклаш таклиф қилинди.

Канада АҚШ таркибига кирмоқчи эмас

Канаданинг янги бош вазири Марк Карни қасамёд қабул қилиб, лавозимга киришди ва мамлакат ҳеч қачон АҚШ таркибига қўшилмаслигини таъкидлади. Унинг сўзларига кўра, Канада ўз мустақиллиги ва миллий манфаатларини ҳимоя қилади.

Карнининг таъкидлашича, расмий Вашингтон Канаданинг табиий ресурслари, суви ва ерларига қизиқиш билдираётган бўлса-да, бу мамлакат мустақиллигини йўққа чиқармайди. Шунингдек, у АҚШ президенти Доналд Трамп билан мулоқотлар орқали савдо низоларини ҳал қилиш йўлларини топишга умид қилишини билдирди.

Дания эса АҚШ президенти Доналд Трампнинг Гренландияни аннексия қилиш режаларидан жиддий хавотирда. Мамлакат парламенти мудофаа қўмитаси раҳбари Расмус Ярлов Трамп ва НАТО бош котиби Марк Рютте ўртасидаги Гренландия ҳақидаги ҳазилни кескин танқид қилди.

«Бу шунчаки ҳазил эмас, балки НАТОга аъзо икки давлат ўртасидаги урушга сабаб бўлиши мумкин. Гренландия мустақилликка қарши овоз берди ва ҳеч қачон АҚШга қўшилишни хоҳламайди», — деди Ярлов.

Германия Украинага Taurus ракеталарини беришга тайёр

Германияда канцлерликка номзод Фридрих Мерц Украинага Taurus қанотли ракеталарини етказиб бериш режасини эълон қилишга тайёрланмоқда. Бу ҳақда Der Spiegel нашри хабар берди.

Шунингдек, Мерц «яшиллар» ва Германия социал демократик партияси билан 500 млрд евро ҳажмдаги инвестиция фонди ташкил қилиш юзасидан келишувга эришганини билдирди. Мазкур маблағ мудофаа ва инфратузилмани ривожлантиришга йўналтирилади.

Мудофаа харажатлари фақат ҳарбий кучлар ва мудофаа саноати учун эмас, балки разведка хизматлари ва Украинага молиявий ёрдамни ҳам ўз ичига олади. Мазкур таклиф келаси ҳафта парламент муҳокамасига қўйилади.

«Бу бизнинг иттифоқчиларимиз ва рақибларимизга аниқ сигнал: биз ўзимизни ҳимоя қила оламиз. Германия қайта тикланмоқда ва Европанинг хавфсизлигига муҳим ҳисса қўшмоқда», — деди Мерц.

Европа Россияга қарши санкцияларни узайтирди

Европа Иттифоқи Россияга қарши жорий қилинган индивидуал санкцияларни яна узайтиришга қарор қилди. ЕИ қарорига кўра, Россиянинг қарийб 2400 жисмоний ва юридик шахсига нисбатан молиявий чекловлар сақлаб қолинади. Бу ҳақда Европа Комиссияси раҳбари Урсула фон дер Ляйен маълум қилди.

Санкциялар доирасида ушбу шахсларнинг активлари музлатилиб, Европа ҳудудига кириши тақиқланади.

Аввалроқ Венгрия вето қўйиш таҳдиди билан 9 нафар шахсни рўйхатдан чиқаришни талаб қилган бўлса-да, якунда барибир овозга қўшилди ва Венгрия озод қилмоқчи бўлганларнинг аксариятига чекловлар сақланиб қолди. Масалан, ғарб санкция рўйхатидан чиқишга бир неча бор бесамар уринган рус олигархи Михаил Фридман яна рўйхатда қолган.

Бироқ Венгрия талабига биноан 3 киши санкциядан чиқарилди. Улардан бири Алишер Усмоновнинг синглиси Гулбаҳор Исмаилова, шунингдек, Вячеслав Моше Кантор ва Михаил Дегтярёв ҳам бор. Шунингдек, бир неча шахслар вафоти туфайли рўйхатдан олиб ташланган.

Хитой Россия нефтидан воз кечмоқда

АҚШ санкциялари туфайли Хитой давлат нефт компаниялари Россия нефтидан воз кечмоқда. Мамлакатдаги энг йирик нефт ишлаб чиқарувчи Sinopec ҳамда Zhenhua Oil Россия нефтини харид қилишни тўлиқ тўхтатган. PetroChina ва CNOOC март ойидаги юкламаларни қисқартирган ҳолда сотиб олишни давом эттирмоқда.

Шунингдек, янги санкциялар туфайли Россия нефтини Хитойга етказиб бериш муддати етти баробарга узайди. Қайд этиб ўтиш керак, Хитойнинг нефт импорт таркибида Россия 20 фоиз улушга эга бўлиб келган.

Бундан ташқари, Россиянинг энергетика бозоридаги инқироз «Газпром»га ҳам таъсир кўрсатмоқда. Компания бош директори Алексей Миллер Петербургдаги «Лахта центр»да ишловчи 1,5 минг ходимни қисқартириш режасини маъқуллади. Бу, ўз навбатида, марказий офис ходимларининг қарийб 40 фоизини ташкил этади.