Киевнинг «ғалаба режаси» Оқ уйдагиларни «ҳайратга сололмади»

22 сентябр куни Володимир Зеленский БМТ Бош ассамблеясида чиқиш қилиш ҳамда президент Жо Байденга Россия билан урушдаги ўз «ғалаба режаси»ни тақдим этиш учун АҚШга борди. Украина президентининг ташрифи аллақачон республикачиларда норозилик уйғотди, улар Зеленский Пенсилваниядаги ҳарбий заводга боргани юзасидан текширув ўтказишни талаб қилишмоқда, Киев томонидан тайёрланган режа эса, The Wall Street Journal манбаларига кўра, Байден маъмуриятида «яхши таассурот қолдирмаган».

WSJ суҳбатдошлари айтишича, Зеленскийнинг режасида кенг қамровли стратегия йўқ. Улар буни қурол тақдим этиш ва Россия ҳудуди бўйлаб узоқ масофали ракеталар билан зарба беришга қўйилган чекловларни олиб ташлаш ҳақидаги қайта ишлаб чиқилган сўровдан бошқа нарса эмас дейишмоқда. Сиёсий ислоҳотлар ва иқтисодий ёрдам бўйича эса тафсилотлар кам. Нашрнинг ёзишича, Оқ уйдагилар Байден маъмурияти ўз ваколати муддати тугашига тўрт ой вақт қолган шароитда қўллаб-қувватлаши мумкин бўлган қандайдир аниқ нарсани кўришдан умид қилишганди. Аммо, қатор манбаларнинг сўзларига кўра, режанинг фақат қурол билан боғлиқ сўровлар назарда тутилган биринчи босқичи энг яхши ишлаб чиқилган қисми бўлиб кўринади, қолганларида эса тафсилотлар анча кам. «Мен ҳайратга тушмадим, унда янги нарса кўп эмас», — деган америкалик юқори мартабали мулозимлардан бири.

Режанинг батафсил мазмуни ҳозирча ошкор этилмаган. Аммо ғарбдаги ва Украинадаги нашрларнинг маълумотларига кўра, у асосан тўртта бандни ўз ичига олади. Улардан бири Украина қуролли кучларининг Курск областидаги юришини давом эттириш ва Россияга босим ўтказишни назарда тутади. Қолган учтаси қуроллар бўйича сўровлар, Украина учун  НАТОга аъзо давлатлар даражасидаги хавфсизлик кафолати берилиши ҳамда Украина иқтисодиётини тиклаш учун халқаро молиявий ёрдамга тааллуқли.

Ўз «ғалаба режаси»ни тақдим этишдан ташқари, Зеленский АҚШда яна бир неча тадбирларда иштирок этиши режалаштирилганди. Пенсилваниядаги ҳарбий заводга ташриф шундай тадбирлардан бири бўлди, бу заводда Украина армияси томонидан фойдаланилаётган 155-миллиметрли артиллерия снарядлари ишлаб чиқарилади. Зеленский заводга 23 сентябр куни борди — ва бу ташриф Республикачилар партияси вакилларининг кескин норозилигига сабаб бўлди.

25 сентябр куни Вакиллар палатаси спикери, республикачи Майк Жонсон Зеленскийга мурожаатини эълон қилди, унда Украинанинг АҚШдаги элчиси Оксана Маркаровани зудлик билан лавозимидан озод этиш талаб қилинган.

Ўз мурожаатида Жонсон заводга ташрифни ташкиллаштирган Маркаровани бу турга бирорта республикачини таклиф этмагани учун айблаган. У «иккиланувчи» штатда (у ёки бу партия вакилларига овоз бериш анъаналари мавжуд бўлмаган штатлардан бири) жойлашган заводга ташрифни «демократларга ёрдам беришга қаратилган сайловолди тадбири» ҳамда «сайловларга очиқчасига аралашув» деб атаган. Жонсоннинг сўзларига кўра, бу «узоқни кўрмасдан ва қасддан ташланган сиёсий қадам» республикачилар Маркарова дипломатик функцияларини «адолатли ва самарали» бажаришига «ишончни йўқотиши»га олиб келган.

Бундан ташқари, Республикачилар партиясининг бир неча вакиллари Адлия вазирлиги ва Пентагоннинг бош инспекторларини Зеленскийнинг Пенсилваниядаги заводга ташрифини америкалик солиқ тўловчиларнинг маблағларидан нотўғри фойдаланиш эҳтимоли юзасидан текширишга чақирган. Республикачилар Зеленский Пенсилванияга ташриф буюриш учун АҚШ ҳарбий-ҳаво кучлари самолётидан фойдалангани, «демократларнинг сайловолди кампанияси услубидаги» ташрифнинг ўзи номақбул ва ноқонуний бўлганига урғу беришган.

Зеленскийнинг офиси хабар беришича, АҚШга ташриф чоғида у президентликка Республикачилар партиясидан номзод бўлган Доналд Трамп билан ҳам учрашув ўтказишни режалаштирган. Трамп Зеленский АҚШга келишидан олдин журналистларнинг бундай учрашув эҳтимоли борасидаги саволига жавобан шундай деганди: «Катта эҳтимол билан, ҳа». Аммо ҳозирга қадар учрашув ташкиллаштирилмади, 25 сентябр куни эса Трамп штаби Associated Press журналистига бундай учрашув режалаштирилмаганини айтди. Трампнинг ўзи эса 26 сентябр куни бўлиб ўтган матбуот анжуманида Зеленский билан Ню Йоркдаги Trump Tower осмонўпар биносида учрашишини айтди.

Ундан олдинроқ эса Трамп яна бир бор Зеленскийни ҳар сафар АҚШга келганида «100 миллиард доллар олиб кетадиган» «буюк савдогар» деб атаган; 25 сентябр куни Шимолий Каролинада ўтказилган митингда ўт очишни тўхтатиш бўйича келишувдан бош тортгани учун Зеленскийни кескин танқид қилганди. Байден маъмуриятининг уруш бўйича қарорига муносабат билдираркан, Трамп «Украина энди йўқлиги»ни айтган. «Улар [Байден ва Ҳаррис] ҳозир тушиб қолган вазиятида нима қилишни шунчаки билмайди. Чунки Украина энди йўқ. Бу энди Украина эмас. Бу шаҳар ва қишлоқларни энди топиб бўлмайди, ҳалок бўлганларнинг ўрнини ҳеч қачон тўлдириб бўлмайди. Ҳар қандай битим, ҳатто энг ёмони ҳам ҳозирда бизда мавжудидан яхшироқ бўлади», — деган Трамп.

Зеленскийнинг ўзи The New Yorker журналига берган ва 22 сентябр куни эълон қилинган катта интервюсида «ўзи шундай деб ўйлаётган бўлса ҳам, аслида урушни қандай тўхтатишни билмайдиган» Трампни ҳам, унинг вице-президентликка номзоди Жей Ди Вэнсни ҳам танқид қилган, уларнинг иккинчисини «ҳаддан ташқари радикал» деб атаганди.

Зеленский 26 сентябр куни Байден ва Ҳаррис билан учрашув ўтказди. Бир кун олдин АҚШ Украинага 7,9 миллиард доллар миқдоридаги янги ёрдам пакетини эълон қилганди, шунингдек, F-16 қирувчилари учун учувчиларни тайёрлаш дастури кенгайтирилган, Россияга нисбатан янги санкциялар жорий этилган. Зеленский Байденга, конгрессга ва иккала партияга миннатдорчилик билдириб, Украина ва АҚШ «яқин иттифоқчилар» бўлиб қолишини билдирган. «Биз доимо АҚШнинг икки партияси ва америкаликларнинг Украинанинг Россия тажовузи устидан ғалаба қозониши йўлидаги кучли қўлловини юқори баҳолаганмиз», — дея ёзган у.