Tesla биткоин нархини янги рекордга олиб чиқди. Энди нима бўлади?

Tesla компанияси биткоинга 1,5 миллиард доллар сармоя киритиб, автомобил харидлари учун биткоинлар қабул қилишни режалаётганини маълум қилгач, бир биткоин нархи 8 феврал куни янги чўққини забт этиб, 44750 долларга кўтарилди. 14 февралда эса янги рекорд қайд этилиб – 49000 долларга ошди. Бу рақамли валютага қанчалар таъсир қилади ва қандай рисклар бор? Бу ҳақда forbes.ru нашри таҳлилий мақола тайёрлади.

Ўзи нима бўлди? Илон Маскнинг Tesla компанияси АҚШнинг қимматли қоғозлар ва биржалар бўйича комиссиясига 1,5 миллиард долларлик биткоин сотиб олгач, криптовалюта нархи рекорд даражага етди. Маск биткоин компания маҳсулотларига тўлов сифатида қабул қилиниши, шунингдек, ликвидлик даражасини қўллаб-қувватлаш учун зарур бўлмаган маблағнинг бир қисми рақамли активлар, олтин ва бошқа шу каби инструментларга йўналтирилишини айтиб ўтган.

Маск ва унинг компанияси биткоин нархи ошишига сабабчи бўлиши биринчи марта кузатилаётган ҳодисамас. Январ ойи охирларида Маск твиттердаги саҳифасининг тавсиф қисмига #bitcoin ҳэштегини қўшиб қўйган ва натижада биткоиннинг нархи кун охиригача 19 фоизга ошганди. «Афтидан Маск криптовалюталарни Tesla акциялари қийматини оширишнинг бир инструменти деб ҳисоблайди. Эҳтимол, Илон Маск ўз стратегиясига мана бунақа элемент қўшиб олгандир: биткоин нархи кўтарилади – Tesla акциялари нархи ҳам ошади – Маскнинг бонуслари ошади», дея тахмин қилади Швейцариянинг Newcent компанияси бош директори Владимир Сметанин.

Рисклар борми? Tesla биткоин сотиб олишни компания фаолияти билан боғлиқ рисклардан бири деб атади. «Рақамли активлар бозор нархларининг волатиллигига дучор бўлиши мумкин», дейилади компания баёнотида. Асосий риск компания криптовалютадан халос бўлишга тўғри келганда юзага келиши мумкин. Зеро рақамли активларнинг оммалашиши бу – нисбатан янги тренд ва сармоядорлар, истеъмолчилар ва умуман, бизнес уларни узоқ муддатли деб тан олиши ҳозирча мавҳум.

Криптовалюта билан боғлиқ рисклардан яна бири компанияда рақамли валюталарнинг моддий шакли йўқлиги, шунингдек, уларни технологиялар ва марказлашишдан қочишга боғланиб қолиш деб ҳисоблашмоқда. Охирги икки фактор киберҳужумлар ва технологик эскириш каби таҳдидларга мойил.

«Tesla январдаёқ биткоинларга катта суммада сармоя киритганди. Бу бўлиб ўтган ҳодисаларнинг инъикоси холос. Бунга қарши бирор чора кўриш шартмас», деб огоҳлантиради Сметанин. У исталган вақтда нарх яна тушиб кетишини истисно қилмайди.

CEX.IO Broker компаниясининг маълумотларни таҳлил қилиш бўлими бошлиғи Юрий Мазурнинг фикрича, сармоядорлар, аксинча, коронавирус пандемиясининг иккала тўлқини мобайнида ҳам биткоинга инфляцион рисклардан суғурта сифатида қарашди: «Бундан ташқари, биткоиннинг унинг классик сармоя инструментларига нисбатан унча катта бўлмаган бозордаги капитализацияси унинг инвестициявий жозибадорлигини таъминлайди. Бу ўсишга катта потенциал беради».

Блокчейн-лойиҳалар бўйича мустақил таҳлилчи, Hash CIB криптосармоя банкининг собиқ бош таҳлилчиси Рустам Боташевнинг фикрича, криптобозордаги волатиллик яқин орада сусаймайди. «Классик бозорларда эса, волатиллик юқори. Бинобарин, портфелдаги биткоиннинг бир қисми агар ундаги активлар криптовалюта билан коррелляция қилинмаса, портфелнинг волатиллигини камайтиради», дея тушунтирган у.

Энди нима бўлади? Биткоин нархининг кескин кўтарилиб кетиши биргина сабабга боғлиқ – Tesla ушбу криптовалютага 1,5 миллиард доллар сармоя киритишини эълон қилиши. Бошқа фундаментал сабаблар ҳозирча йўқ, дейди Боташев. Сметанин унга ҳамфикр: «Сармоялар қисман ҳиссиётларга асосланган иш ва у кўплаб сармоядорларни (биткоинни) харид қилишга ундади. Яқин орада кичик коррекцияни кузатишимиз мумкин».

Мазур ярим йиллик сўнггигача ўрта волатиллик даври ва биткоин нархи кўтарилишининг янги тўлқини юз беришини башорат қиляпти.

«Бунда (Институционал сармоядорлар криптовалютани актив сифатида тан олишни ва унга сармоя киритишни бошлашида) Европа ва АҚШ марказий банкларининг молиявий тизимга қўшимча ликвидлик киритиш бўйича евро ёки АҚШ доллари тақдирига бўлган ишончга ижобий таъсир қилмайдиган ҳаракатлари муҳим рол ўйнади», дейди Боташев.

Сметанин унинг фикрига қўшилади. Унинг фикрича, йирик институционал сармоядорлар криптовалютани, хусусан, биткоинни янада кўпроқ сотиб олишни бошлашгани «бозорнинг умумий қиёфасини тасдиқлайди». «Аниқроқ айтсак, доллар ва бошқа фиат валюталар (Фиат пуллари - бу солиқлар ёки қарзларни тўлаш учун ҳукумат томонидан қабул қилинган, аммо тўғридан тўғри олтин ва бошқа қимматбаҳо буюмлар билан боғланмаган ёки таъминланмаган ҳар қандай пул. Фиат пуллари муҳим ички қийматга ёки фойдаланиш қийматига эга эмас.) бемисл даражада чоп этилиши натижасида юзага келган юқори инфляция даврининг кириб келиши. Сармоядорлар олтин, кумуш, энди эса, биткоин сари ошиқмоқдалар ва улардан қадрсизланаётган доллар ўрнида резерв валюта сифатида фойдаланишяпти», дейди у.